အာဏာရွင္ဟူသည့္ ေ၀ါဟာရကို အဓိပၸါယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင့္ဆိုႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ဤေနရာတြင္ “ၾကည္ညိဳေလးစားမႈ ခံရျခင္းထက္ အေၾကာက္အ႐ြံ႕ ခံရျခင္းကသာ၍ စိတ္ခ်ရသည္” ဟူေသာ မကၡိယာဗယ္လီ၏ မင္းသားက်မ္းလာ အဆံုးအမအတိုင္း အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ိဳးဟု အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ၾကည့္ခ်င္ပါသည္။ အာဏာရွင္တို႔သည္ ျပည္သူတို႔အား မိမိတို႔၏ ၾသဇာကို မလွန္ႏိုင္ဘဲ ေၾကာက္႐ြံ က်ိဳးႏြံေနေအာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ထားသည့္နည္းတူ၊ သူတို႔ ကိုယ္တိုင္သည္လည္း ေၾကာက္႐ြံ႕ေနသူမ်ား ျဖစ္ေနၾကသည္ကို ေတြ႔ရ၏။ သူတို႔သည္ မိမိတို႔ က်ဴးလြန္ထားသည့္ မတရားမႈမ်ားအား ဖံုးကြယ္လိုသည့္ သိမ္ငယ္စိတ္မ်ား၊ မိမိတို႔ ရရွိထားသည့္ အာဏာႏွင့္ အခြင့္အေရးတို႔ လက္လႊတ္ ဆံုး႐ႈံးရမည္ကို ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္မ်ား၊ မိမိတို႔ အာဏာမဲ့သြားပါက အႏွိပ္စက္ခံ ျပည္သူတို႔က ျပန္လည္ လက္တုန္႔ျပန္မည္ကို စိုး႐ိမ္ ထိတ္လန္႔စိတ္မ်ားျဖင့္ ဖိစီးႏွိပ္စက္ ခံေနရသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀-ေက်ာ္က အာဏာရွင္တဦး၏ ေၾကာက္႐ြြံ႕အားငယ္မႈကို ဒီဃနိကာယ္ သာမညဖလသုတ္တြင္ ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ အဇာတသတ္သည္ ဖခင္အရင္းကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ျဖတ္၍ အာဏာ ရယူခဲ့သူျဖစ္၏။ အဇာတသတ္မင္းသည္ မိမိက်ဴးလြန္ထားေသာ အျပစ္တို႔ေၾကာင့္ အလြန္သာယာ ၾကည္ႏႈးဖြယ္ေကာင္းသည့္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ည၌ပင္ စိတ္ၾကည္လင္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈမရွိခဲ့။ စိတ္ေအးခ်မ္းမႈ ရရန္အတြက္ သမဏျဗာမဏ တဦးဦးထံ ဆည္းကပ္လိုစိတ္ ျဖစ္သည္။ နန္းတြင္းေဆးဆရာ ဇီ၀က၏ အႀကံေပးခ်က္အတိုင္း ဗုဒၶျမတ္စြာထံ ဆည္းကပ္ရန္ ေမာင္းမမ်ားၿခံရံ၍ သရက္ေတာဥယ်ာဥ္သို႔ သြားၾကသည္။
ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ သံဃာေတာ္မ်ား သီတင္းသံုးေနသည့္ သရက္ေတာဥယ်ာဥ္ ေက်ာင္းသည္ အလြန္ တိတ္ဆိတ္ ၿငိမ္သက္ေနသည္ကို ေတြ႔ရေသာအခါ အဇာတသတ္သည္ အလြန္ပင္ ေၾကာက္႐ြံ႕ထိတ္လန္႔သြား၏။ ဇီ၀ကသည္ မိမိအား လွည့္ဖ်ား၍ ရန္သူထံ အပ္ႏွံေလသေလာဟု သံသယစိတ္တို႔ ျဖစ္ေပၚလာ၏။ စိုး႐ြံ႕မည္ဆိုလွ်င္လည္း စိုး႐ြံ႕ေလာက္ပါသည္။ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမွ ေကာသလမင္းသည္ ဘုရားရွင္ထံ သြားေရာက္ ဖူးေျမာ္ေနစဥ္ ၀ိဋဋဴဘ မင္းသားႏွင့္ စစ္သူႀကီး ဒီဃကာရာယနတို႔က အာဏာလုယူ သြားခဲ့ဖူးသည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ဇီ၀ကက ဗုဒၶျမတ္စြာႏွင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ား ထိုင္ေနၾကရာ အ၀န္းအ၀ိုင္းမွ ဆီမီးေရာင္မ်ားကို ျပကာ မေၾကာက္႐ြံ႕ေစရန္ အားေပးႏွစ္သိမ့္ရသည္။ ထိုအခါမွ အဇာတသတ္ စိတ္သက္သာရာရၿပီးေနာက္ ရဟန္းေတာ္တို႔၏ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈကို အဖန္ဖန္ ၾကည္ညိဳကာ “ငါ၏ သားေတာ္ ဥဒယဘဒၵ မင္းသားသည္ ဤသို႔ တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္း ပါေစသား” ဟုပင္ ထုတ္ေဖာ္ က်ဴးရင့္ေလ၏။ အဇာတသတ္၏ ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္မ်ားထဲတြင္ မိမိက်ဴးလြန္ထားေသာ အျပစ္မ်ားကို မိမိခ်စ္ေသာ သားက သိသြားမည္ကိုလည္း စိုးရိမ္ပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္လည္း အဇာတသတ္၏ ေျမႇာ္လင့္ခ်က္တို႔ ျဖစ္မလာခဲ့ပါ။ ေနာင္ေသာ္ သားေတာ္ ဥဒယဘဒၵမင္းသားသည္လည္း ဖခင္ေျခရာနင္းကာ အဇာတသတ္ကို သတ္၍ အာဏာသိမ္းခဲ့သည္။ သမိုင္းတြင္ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ဘ၀ဇာတ္သိမ္းရသည့္ အာဏာရွင္တို႔သည္ အလြန္ နည္းပါးပါလိမ့္မည္။
အဇာတသတ္သည္ ဗုဒၶျမတ္စြာအား ဖူးျမင္ရေသာအခါတြင္ “မ်က္ေမွာက္၌ပင္ သိျမင္ႏိုင္ေသာ ရဟန္းျပဳရျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူး” (သႏၵ႒ိက သာမညဖလ) ကို ေမးေလွ်ာက္သည္။ မင္းစည္းစိမ္ႏွင့္ အာဏာအတြက္ ဖခင္အရင္းကိုပင္ ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ျဖတ္ လုယူေသာ အဇာတသတ္က စည္းစိမ္ဥစၥာ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမႈတို႔ကို စြန္႔ကာ ရဟန္းျပဳၾကသူတို႔၏ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကို သိလိုျခင္းသည္ အမွတ္တမဲ့ စဥ္းစားပါက ထူးဆန္း ေနပါလိမ့္မည္။ စၾက၀ေတးမင္း ျဖစ္ထိုက္ေသာ ကိုယ္ရည္ ကိုယ္ေသြးရွိသည့္ ခတၱိယႏြယ္ဖြား သိဒၶတၱမင္းသားသည္ မင္းစည္းစိမ္ကို စြန္႔၍ ရဟန္းျပဳခဲ့သည္။ ဘုရားအျဖစ္မေရာက္မီ ေတာထြက္လာစ ရဟန္းေတာ္ ေဂါတမသည္ မိမိဖခင္ ဗိမၺိသာရမင္းက မဂဓတိုင္းႏိုင္ငံအား အတူခြဲေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္ကိုလည္း ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ မိမိက ထို မင္းစည္းစိမ္အတြက္ ဖခင္ကိုပင္ လုပ္ႀကံခဲ့၏။ စည္းစိမ္အာဏာေနာက္သို႔ အဆံုးတိုင္လိုက္ေသာ မင္းတစ္ပါးက မည္သည့္အရာအတြက္ စည္းစိမ္အာဏာတို႔ကို စြန္႔ကာ ရဟန္းျပဳၾကသည္ကို သိလိုပါလိမ့္မည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာက ရဟန္းျပဳသူတို႔သည္ မင္း၏ ၾသဇာအာဏာအရိပ္မွ လြတ္ေျမာက္ျခင္း၊ ေက်းကၽြန္ဘ၀၊ အခြန္ထမ္းဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ျခင္းတို႔မွစ၍ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ အက်င့္သိကၡာအဆင့္ဆင့္ျဖင့္ အျမတ္ဆံုးေသာ လြတ္ေျမာက္မႈ (၀ိမုတၱိ) ကို ရရွိႏိုင္ပံုကို အေသးစိတ္ ေဟာၾကားခဲ့သည္။
တရားအဆံုးတြင္ အဇာတသတ္က “မိုက္မဲေတြေ၀ခဲ့သည့္ အေလွ်ာက္ အျပစ္က်ဳးလြန္မိခဲ့ပါသည္။ အာဏာအတြက္ တရားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ခမည္းေတာ္မင္းကို သတ္ခဲ့မိပါသည္။ ေနာင္တြင္ ထိုအျပစ္တို႔ကို မက်ဴးလြန္မိေစရန္ ေစာင့္စည္းျခင္းငွာ ကၽြႏု္ပ္၏ အျပစ္တို႔ကို အျပစ္ဟု လက္ခံ အသိမွတ္ျပဳေတာ္မူပါ” ဟု ေတာင္းပန္ေလွ်ာက္ထား၏။ ဗုဒၶက ေတာင္းပန္ စကားကို လက္ခံအသိမွတ္ျပဳေၾကာင္း ေျပာၾကား၍ ေအာက္ပါအတိုင္း မိန္႔ၾကား၏။
ထို႔ေၾကာင့္ အာဏာ လက္လႊတ္ရမည္ကို ေၾကာက္႐ြံ႕သည့္စိတ္ (ဘယာဂတိ) အား အမွားက်ဴးလြန္ရမည္ကို ေၾကာက္႐ြံ႕သည့္စိတ္ (ၾသတပၸတရား) ျဖင့္ အစားထိုးကာ
(၁) အမွားကို အမွားဟု သိျမင္ျခင္း၊
(၂) ထိုအမွားကို ျပန္လည္ ျပဳျပင္ျခင္း၊
(၃) ေနာင္တြင္ ထပ္မံ မမွားမိေစရန္ ေစာင့္ထိန္းျခင္း
ဟူေသာ အခ်က္ ၃ခ်က္-ျဖင့္ တိုးတက္မႈလမ္းေပၚသို႔ ျပန္လည္တက္ေရာက္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။
လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀-ေက်ာ္က အာဏာရွင္တဦး၏ ေၾကာက္႐ြြံ႕အားငယ္မႈကို ဒီဃနိကာယ္ သာမညဖလသုတ္တြင္ ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ အဇာတသတ္သည္ ဖခင္အရင္းကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ျဖတ္၍ အာဏာ ရယူခဲ့သူျဖစ္၏။ အဇာတသတ္မင္းသည္ မိမိက်ဴးလြန္ထားေသာ အျပစ္တို႔ေၾကာင့္ အလြန္သာယာ ၾကည္ႏႈးဖြယ္ေကာင္းသည့္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ည၌ပင္ စိတ္ၾကည္လင္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈမရွိခဲ့။ စိတ္ေအးခ်မ္းမႈ ရရန္အတြက္ သမဏျဗာမဏ တဦးဦးထံ ဆည္းကပ္လိုစိတ္ ျဖစ္သည္။ နန္းတြင္းေဆးဆရာ ဇီ၀က၏ အႀကံေပးခ်က္အတိုင္း ဗုဒၶျမတ္စြာထံ ဆည္းကပ္ရန္ ေမာင္းမမ်ားၿခံရံ၍ သရက္ေတာဥယ်ာဥ္သို႔ သြားၾကသည္။
ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ သံဃာေတာ္မ်ား သီတင္းသံုးေနသည့္ သရက္ေတာဥယ်ာဥ္ ေက်ာင္းသည္ အလြန္ တိတ္ဆိတ္ ၿငိမ္သက္ေနသည္ကို ေတြ႔ရေသာအခါ အဇာတသတ္သည္ အလြန္ပင္ ေၾကာက္႐ြံ႕ထိတ္လန္႔သြား၏။ ဇီ၀ကသည္ မိမိအား လွည့္ဖ်ား၍ ရန္သူထံ အပ္ႏွံေလသေလာဟု သံသယစိတ္တို႔ ျဖစ္ေပၚလာ၏။ စိုး႐ြံ႕မည္ဆိုလွ်င္လည္း စိုး႐ြံ႕ေလာက္ပါသည္။ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမွ ေကာသလမင္းသည္ ဘုရားရွင္ထံ သြားေရာက္ ဖူးေျမာ္ေနစဥ္ ၀ိဋဋဴဘ မင္းသားႏွင့္ စစ္သူႀကီး ဒီဃကာရာယနတို႔က အာဏာလုယူ သြားခဲ့ဖူးသည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ဇီ၀ကက ဗုဒၶျမတ္စြာႏွင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ား ထိုင္ေနၾကရာ အ၀န္းအ၀ိုင္းမွ ဆီမီးေရာင္မ်ားကို ျပကာ မေၾကာက္႐ြံ႕ေစရန္ အားေပးႏွစ္သိမ့္ရသည္။ ထိုအခါမွ အဇာတသတ္ စိတ္သက္သာရာရၿပီးေနာက္ ရဟန္းေတာ္တို႔၏ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈကို အဖန္ဖန္ ၾကည္ညိဳကာ “ငါ၏ သားေတာ္ ဥဒယဘဒၵ မင္းသားသည္ ဤသို႔ တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္း ပါေစသား” ဟုပင္ ထုတ္ေဖာ္ က်ဴးရင့္ေလ၏။ အဇာတသတ္၏ ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္မ်ားထဲတြင္ မိမိက်ဴးလြန္ထားေသာ အျပစ္မ်ားကို မိမိခ်စ္ေသာ သားက သိသြားမည္ကိုလည္း စိုးရိမ္ပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္လည္း အဇာတသတ္၏ ေျမႇာ္လင့္ခ်က္တို႔ ျဖစ္မလာခဲ့ပါ။ ေနာင္ေသာ္ သားေတာ္ ဥဒယဘဒၵမင္းသားသည္လည္း ဖခင္ေျခရာနင္းကာ အဇာတသတ္ကို သတ္၍ အာဏာသိမ္းခဲ့သည္။ သမိုင္းတြင္ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ဘ၀ဇာတ္သိမ္းရသည့္ အာဏာရွင္တို႔သည္ အလြန္ နည္းပါးပါလိမ့္မည္။
အဇာတသတ္သည္ ဗုဒၶျမတ္စြာအား ဖူးျမင္ရေသာအခါတြင္ “မ်က္ေမွာက္၌ပင္ သိျမင္ႏိုင္ေသာ ရဟန္းျပဳရျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူး” (သႏၵ႒ိက သာမညဖလ) ကို ေမးေလွ်ာက္သည္။ မင္းစည္းစိမ္ႏွင့္ အာဏာအတြက္ ဖခင္အရင္းကိုပင္ ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ျဖတ္ လုယူေသာ အဇာတသတ္က စည္းစိမ္ဥစၥာ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမႈတို႔ကို စြန္႔ကာ ရဟန္းျပဳၾကသူတို႔၏ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကို သိလိုျခင္းသည္ အမွတ္တမဲ့ စဥ္းစားပါက ထူးဆန္း ေနပါလိမ့္မည္။ စၾက၀ေတးမင္း ျဖစ္ထိုက္ေသာ ကိုယ္ရည္ ကိုယ္ေသြးရွိသည့္ ခတၱိယႏြယ္ဖြား သိဒၶတၱမင္းသားသည္ မင္းစည္းစိမ္ကို စြန္႔၍ ရဟန္းျပဳခဲ့သည္။ ဘုရားအျဖစ္မေရာက္မီ ေတာထြက္လာစ ရဟန္းေတာ္ ေဂါတမသည္ မိမိဖခင္ ဗိမၺိသာရမင္းက မဂဓတိုင္းႏိုင္ငံအား အတူခြဲေ၀အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ကမ္းလွမ္းခဲ့သည္ကိုလည္း ျငင္းပယ္ခဲ့သည္။ မိမိက ထို မင္းစည္းစိမ္အတြက္ ဖခင္ကိုပင္ လုပ္ႀကံခဲ့၏။ စည္းစိမ္အာဏာေနာက္သို႔ အဆံုးတိုင္လိုက္ေသာ မင္းတစ္ပါးက မည္သည့္အရာအတြက္ စည္းစိမ္အာဏာတို႔ကို စြန္႔ကာ ရဟန္းျပဳၾကသည္ကို သိလိုပါလိမ့္မည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာက ရဟန္းျပဳသူတို႔သည္ မင္း၏ ၾသဇာအာဏာအရိပ္မွ လြတ္ေျမာက္ျခင္း၊ ေက်းကၽြန္ဘ၀၊ အခြန္ထမ္းဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ျခင္းတို႔မွစ၍ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ အက်င့္သိကၡာအဆင့္ဆင့္ျဖင့္ အျမတ္ဆံုးေသာ လြတ္ေျမာက္မႈ (၀ိမုတၱိ) ကို ရရွိႏိုင္ပံုကို အေသးစိတ္ ေဟာၾကားခဲ့သည္။
တရားအဆံုးတြင္ အဇာတသတ္က “မိုက္မဲေတြေ၀ခဲ့သည့္ အေလွ်ာက္ အျပစ္က်ဳးလြန္မိခဲ့ပါသည္။ အာဏာအတြက္ တရားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ခမည္းေတာ္မင္းကို သတ္ခဲ့မိပါသည္။ ေနာင္တြင္ ထိုအျပစ္တို႔ကို မက်ဴးလြန္မိေစရန္ ေစာင့္စည္းျခင္းငွာ ကၽြႏု္ပ္၏ အျပစ္တို႔ကို အျပစ္ဟု လက္ခံ အသိမွတ္ျပဳေတာ္မူပါ” ဟု ေတာင္းပန္ေလွ်ာက္ထား၏။ ဗုဒၶက ေတာင္းပန္ စကားကို လက္ခံအသိမွတ္ျပဳေၾကာင္း ေျပာၾကား၍ ေအာက္ပါအတိုင္း မိန္႔ၾကား၏။
“၀ုဒၶိေဟသာ, မဟာရာဇ, အရိယႆ ၀ိနေယ, ေယာ အစၥယံ အစၥယေတာ ဒိသြာ ယထာဓမၼံ ပဋိကေရာတိ, အာယတႎ သံ၀ရံ အာပဇၨတိ”
“မင္းႀကီး… အၾကင္သူသည္ အျပစ္ကို အျပစ္ဟု သိျမင္၍ ထိုသို႔သိျမင္သည့္ အေၾကာင္းအားေလွ်ာ္စြာ ကုစား၏။ ေနာင္တြင္ ထပ္မံ မျဖစ္ေစရန္ ေစာင့္စည္း၏။ ယင္းအား ျမတ္ေသာအဆံုးအမတြင္ တိုးတက္ျခင္းဟု သတ္မွတ္ေပသည္။”
ထို႔ေၾကာင့္ အာဏာ လက္လႊတ္ရမည္ကို ေၾကာက္႐ြံ႕သည့္စိတ္ (ဘယာဂတိ) အား အမွားက်ဴးလြန္ရမည္ကို ေၾကာက္႐ြံ႕သည့္စိတ္ (ၾသတပၸတရား) ျဖင့္ အစားထိုးကာ
(၁) အမွားကို အမွားဟု သိျမင္ျခင္း၊
(၂) ထိုအမွားကို ျပန္လည္ ျပဳျပင္ျခင္း၊
(၃) ေနာင္တြင္ ထပ္မံ မမွားမိေစရန္ ေစာင့္ထိန္းျခင္း
ဟူေသာ အခ်က္ ၃ခ်က္-ျဖင့္ တိုးတက္မႈလမ္းေပၚသို႔ ျပန္လည္တက္ေရာက္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။
