ကာလာမသုတ္သည္ အယူ၀ါဒ အမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားတြင္ ေတြေ၀႐ႈတ္ေထြးေနေသာ ကာလာမအမ်ိဳးသားတို႔အား “ပြင့္လင္းေသာႏွလံုးသား” ကို အေျချပဳကာ “ေထာက္တည္ရာ သက္သာရာ” ရရွိေစမည့္ နည္းလမ္းကို ေဟာၾကားခဲ့သည့္ ေဒသနာ ျဖစ္သည္ဆိုပါက၊ ဤစကႌသုတ္သည္ မိမိ၏ အယူ၀ါဒအား ယံုၾကည္မႈ လြန္ကဲကာ မာန္တက္ေနေသာ ကာပဋိကလုလင္အား “ပြင့္လင္းေသာ ႏွလံုးသား” ကို အေျချပဳ၍ “သစၥာတရားကို ရွာမွီးႏုိင္ေစရန္” ေဟာၾကားထားေသာ ေဒသနာဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ကာလာမတို႔သည္ ၀ိစိကိစၧာ(ယံုမွားသံသယ) လႊမ္းမိုးေနသည္ဆိုပါက ကာပဋိကလုလင္သည္ မိစၧာဒိ႒ိ (မွားယြင္းေသာအယူ) လႊမ္းမိုးေနသူ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုရမည္။ ဗုဒၶသည္ ကာလာမတို႔အား မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္ သိႏိုင္ေသာ ကုသိုလ္တရားတို႔ကို ျဖည့္ဆည္းရန္, အကုသိုလ္တရားတို႔ကို ပယ္စြန္႔ရန္ နည္းလမ္းမ်ားကို ေဟာၾကားခဲ့သည္။ ယံုၾကည္မႈ အစြဲႀကီးမားေသာ ကာပဋိကလုလင္ကိုမူကား “သစၥာေစာင့္ျခင္း၊ သစၥာသိျခင္း၊ သစၥာဆိုက္ျခင္း” ဟူေသာ အဆင့္သံုးဆင့္ျဖင့္ မွန္ကန္ေသာ ယံုၾကည္မႈမွသည္ ခိုင္မာေသာ ယံုၾကည္မႈ ရရွိႏိုင္ပံုကို ေဟာၾကားထားသည္။ ဤသုတ္ႏွစ္သုတ္အား ႏိႈင္းယွဥ္ကာ နာၾကားသူ၏ စ႐ိုက္ကိုလုိက္၍ သင့္ေလ်ာ္ေသာ တရားေဒသနာ ေဟာၾကား ျပသေတာ္မူသည့္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ ဉာဏ္ေတာ္အားလည္း ၾကည္ညိဳႏိုင္ေပသည္။
- ကာလာမသုတ္ - ပြင့္လင္းေသာ ႏွလံုးသားျဖင့္ ေထာက္တည္ရာ ရွာမွီးျခင္း - ၁
- ကာလာမသုတ္ - ပြင့္လင္းေသာ ႏွလံုးသားျဖင့္ ေထာက္တည္ရာ ရွာမွီးျခင္း - ၂
- ကာလာမသုတ္ - ပြင့္လင္းေသာ ႏွလံုးသားျဖင့္ ေထာက္တည္ရာ ရွာမွီးျခင္း - ၃
ေဒသနာနိဒါန္း
ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ရဟန္းသံဃာမ်ားႏွင့္အတူ ေကာသလတိုင္းအတြင္း ေဒသစာရီလွည့္လည္စဥ္ “ၾသပါသာဒ” အမည္ရေသာ ျဗာဟၼဏ႐ြာသို႔ ေရာက္ေတာ္မူ၍ ထို႐ြာ၏ေျမာက္ဖက္ နတ္တို႔အားပူေဇာ္ပသရာ အင္ၾကင္းေတာ၌ သီတင္းသံုး ေနေတာ္မူသည္။ ၾသပါသာဒ႐ြာကို အပိုင္စားေသာ စကႌ အမည္ရွိ ျဗာဟၼဏပုဏၰားသည္ တိုင္းတစ္ပါးသား ျဗာဟၼဏပုဏၰားတို႔ႏွင့္အတူ ျမတ္စြာဘုရား သီတင္းသံုးရာ အင္ၾကင္းေတာဆီသို႔ အတူ သြားေရာက္ ၾက၏။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ႏွင့္ အသက္အ႐ြယ္ႀကီးေသာ ပုဏၰားတို႔ ၀မ္းေျမာက္ဖြယ္၊ အမွတ္ရဖြယ္စကားတို႔ ေျပာဆိုေနစဥ္ အသက္ ၁၆-ႏွစ္မွ်သာရွိေသးေသာ ကာပဋိက အမည္ရသည့္ ဘာရဒြါဇႏြယ္ဖြား ပုဏၰားလုလင္ငယ္ေလးက စကားကို ၾကားျဖတ္၊ ၾကားျဖတ္၍ ေျပာဆို၏။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က ကာပဋိကလုလင္အား စကားၾကားျဖတ္မေျပာရန္ ဟန္႔တားေသာအခါ စကႌပုဏၰားက ဤလုလင္သည္ ေ၀ဒက်မ္းသံုးက်မ္းအား တစ္ဖက္ကမ္းခပ္ တတ္ေျမာက္၍ ပညာ၊ ဗဟုသုတရွိသူျဖစ္ၿပီး အရွင္ေဂါတမႏွင့္ စကား ေျပာဆိုႏိုင္သူျဖစ္၍ မဟန္႔တားပါရန္ ေလွ်ာက္ထားသည္။ လုလင္က “မိမိအား ၾကည့္လွ်င္ ေမးခြန္း ေမးအံ့” ဟု အႀကံရွိသည္ကို သိ၍ ဗုဒၶက ကာပဋိကလုလင္အား စိုက္၍ ၾကည့္ေလသည္။ ထိုအခါ ကာပဋိကလုလင္က ဤသို႔ ေမးေလွ်ာက္၏။
အရွင္ေဂါတမ… ျဗာဟၼဏတို႔၏ ေရွး႐ိုးစဥ္လာျဖစ္ေသာ ေ၀ဒမႏၲန္တို႔သည္ ဤသို႔ ဤသို႔ျဖစ္သည္ဟု အစဥ္အဆက္ မွတ္သားလာ၍ ပိဋကက်မ္းဂန္ႏွင့္လည္း ျပည့္စံုပါသည္ (ဣတိဟိတိဟပရမၸရာယ ပိဋကသမၸဒါယ)။ ျဗာဟၼဏတို႔သည္ ထိုေ၀ဒမႏၲန္တို႔၌ “ဤသည္သာမွန္၏။ အျခားသည္ အခ်ည္းအႏွီးတည္း” (ဣဒေမ၀ သစၥံ, ေမာဃမညႏၲိ) ဟု တစ္ထစ္ခ် ဆံုးျဖတ္ျခင္းသို႔ ေရာက္ၾကပါ၏။ ဤအရာ၌ အရွင္ေဂါတမသည္ မည္သို႔ ေျပာဆိုလိုပါသနည္း။ (မ-၂-၄၂၇၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
ကာပဋိကလုလင္၏ ေမးခြန္းသည္ မိမိ အယူ၀ါဒအေပၚတြင္ အလြန္အထင္ႀကီး စြဲလမ္းေန၍ ပညာမာန္တက္ကာ ဗုဒၶအား စိန္ေခၚလိုက္သည့္ ေမးခြန္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ မိမိကိုယ္တိုင္ သိျမင္ျခင္း မရွိေသာ အယူတစ္ခုအေပၚ၌ ယံုၾကည္ စြဲလမ္းမႈ လြန္ကဲ၍၊ မိမိအယူသာ အမွန္၊ အျခားသူတို႔၏ အယူသည္ အမွားခ်ည္းဟု တဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ေသာ စကားမ်ိဳး (ဧကံသ ၀ါဒ - categorical claims) ဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။
အေျခအျမစ္ကင္းမဲ့သည့္ ယံုၾကည္မႈမ်ား
မာန္တက္ေနသာ လုလင္အား သူ ယံုၾကည္ထားေသာ တရားေသ၀ါဒ၏ အေျခအျမစ္ ကင္းမဲ့ပံုကို ေပၚလြင္ေစရန္ “ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ျခင္း ရွိမရွိ” ဟူေသာ အခ်က္ေပၚတြင္ မူတည္၍ ဗုဒၶက တန္ျပန္ ေမးခြန္းမ်ား ေမး၏။
ဘာရဒြါဇ … ျဗာဟၼဏတို႔တြင္ “ငါသည္ ဤအေၾကာင္းကို သိသည္၊ ျမင္သည္ (အဟေမတံ ဇာနာမိ, အဟေမတံ ပႆာမိ)။ ဤသည္သာမွန္၏။ အျခားသည္ အခ်ည္းအႏွီးတည္း” ဟုဆိုသည့္ တစ္ဦး တစ္ေယာက္ေသာ ျဗာဟၼဏ ရွိပါ၏ေလာ (ဟု ဗုဒၶက ျပန္လည္ေမး၏)။ (မ-၂-၄၂၇၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
ဘာရဒြါဇႏြယ္ဖြား ကာပဋိကလုလင္က မရွိေၾကာင္း ၀န္ခံ၏။ ထို႔အတူပင္ ဆရာအစဥ္အဆက္တြင္ လည္းေကာင္း၊ ျဗာဟၼဏတို႔၏ လက္ဦးဆရာျဖစ္ေသာ ေ၀ဒက်မ္းကို စီရင္ပို႔ခ်ခဲ့သည့္ ရေသ့ႀကီးမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ကိုယ္တိုင္ သိျမင္၍ ဤသို႔ ဧကံသစကား ဆိုခဲ့ၾကသူ တစ္ဦး တစ္ေယာက္မွ် ရွိပါ၏ေလာဟု ေမးေသာ္ မရွိေၾကာင္း ၀န္ခံ၏။
ဘာရဒြါဇ … ျဗာဟၼဏတို႔ ေျပာဆိုေသာ စကားသည္ ေရွ႕ဆံုးလူလည္း မျမင္၊ အလယ္လူလည္း မျမင္၊ ေနာက္ဆံုးလူလည္း မျမင္ေသာ သူကန္းအစဥ္တန္း (အႏၶေ၀ဏီ) ႏွင့္ တူ၏။ ျဗာဟၼဏတို႔၏ ယံုၾကည္ျခင္းသည္ အေျခအျမစ္ကင္းမဲ့သည့္ ယံုၾကည္မႈ (အမူလိကာ သဒၶါ) မဟုတ္ပါေလာ။ (မ-၂-၄၂၇၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
ကိုယ္တိုင္ သိျမင္သည္ဟု ၀န္ခံႏိုင္ျခင္း မရွိဘဲ အစဥ္အဆက္ လက္ဆင့္ကမ္း ပို႔ခ်ခဲ့ၾကကာ တထစ္ခ် ဧကံသစကားဆိုေသာ ျဗာဟၼဏတို႔၏ ယံုၾကည္ျခင္းသည္ အေျခအျမစ္ကင္းေသာ မ်က္ကန္းယံုၾကည္မႈ (Baseless blind faith) ျဖစ္ေၾကာင္း ဗုဒၶက မိန္႔သည္။ ဒီဃနိကာယ္၊ ေတ၀ဇၨသုတ္တြင္လည္း ဗုဒၶက ျဗာဟၼဏတို႔၏ ယံုၾကည္မႈအား အလားတူ ေ၀ဖန္ထားသည္။ ဤစကႌသုတ္တြင္ ျဗာဟၼဏတို႔သည္ မည္သို႔ယံုၾကည္၍ မည္သို႔ေသာ ဧကံသစကား ဆိုေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိပါ။ ေတ၀ဇၨသုတ္တြင္ ျဗဟၼာႀကီး၏ အေပါင္းအေဖာ္ျဖစ္ရန္ (ျဗဟၼသဟဗ်တာယ) အတြက္ အက်င့္လမ္းေၾကာင္း အမွန္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ျဗာဟၼဏတို႔၏ ယံုၾကည္မႈကို ေ၀ဖန္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ျဗာဟၼဏ၀ါဒအရ ဤေလာကႏွင့္ သတၱ၀ါမ်ားအား မဟာျဗဟၼာႀကီးက ဖန္ဆင္းထားျခင္း ျဖစ္ၿပီး၊ သူတို႔၏ ေနာက္ဆံုးပန္းတိုင္သည္ ထိုဖန္ဆင္းရွင္ ျဗဟၼာႀကီး စိုးစံရာ ေကာင္းကင္ဘံုတြင္ ထိုျဗဟၼာႀကီး၏ အေပါင္းအေဖာ္ (ျဗဟၼသဟဗ်) အျဖစ္ ေရာက္ရွိေရးပင္ ျဖစ္သည္။ ဒီဃနိကာယ္ ေတ၀ဇၨသုတ္တြင္ ျဗာဟၼဏမ်ား၊ ေရွးဆရာ အစဥ္အဆက္ႏွင့္ ေ၀ဒက်မ္းျပဳ ရေသ့ႀကီးမ်ားအနက္ တစ္ဦး တစ္ေယာက္မွ် ထိုဖန္ဆင္းရွင္ ျဗဟၼာႀကီးကို ကိုယ္တိုင္ ျမင္ဖူးျခင္း (သကၡိဒိေ႒ာ) ရွိမရွိ ေမးခြန္းထုတ္၍၊ ကိုယ္တိုင္ မျမင္ဘူးပါပဲလွ်က္ ထိုျဗဟၼာႀကီးရွိရာ ဘုံသို႔ အေရာက္ ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္မည့္ လမ္းကို ယံုၾကည္ေျပာဆိုေနၾကျခင္းသည္ ခိုင္လံုေသာ သက္ေသ အေထာက္အထား ကင္းမဲ့သည့့္ မ်က္ကန္းယံုၾကည္မႈ ျဖစ္ေၾကာင္း ဗုဒၶက ေ၀ဖန္ ျပထားသည္။
အရွင္ေဂါတမ… ဤအရာ၌ ျဗာဟၼဏတို႔သည္ ယံုၾကည္မႈျဖင့္သာ ဆည္းကပ္ၾကသည္ (သဒၶါေယ၀ ပယိ႐ုပသႏၲိ) မဟုတ္ပါ၊ ျဗာဟၼဏတို႔သည္ တစ္ဆင့္ၾကားျခင္း (အႏုႆ၀) ျဖင့္လည္း ဆည္းကပ္ၾကပါ၏ (ဟု ကာပဋိကလုလင္က ျပန္လည္ ေခ်ပသည္)။ (မ-၂-၄၂၈၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
ျဗာဟၼဏတို႔၏ တထစ္ခ် ယံုၾကည္ေျပာဆိုျခင္းကို ကိုယ္တိုင္ သိျမင္မႈ မပါသည့္ မ်က္ကန္းယံုၾကည္မႈ အျဖစ္ ဗုဒၶက ေ၀ဖန္ေသာအခါ၊ ယံုၾကည္မႈ သက္သက္ေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ၊ တစ္ဆင့္ၾကား (အႏုႆ၀) ျဖင့္ လက္ခံ ယံုၾကည္ထားၾကေၾကာင္း ကာပဋိကလုလင္က ျပန္လည္ေခ်ပသည္။ ဤေနရာတြင္ တစ္ဆင့္ၾကားဟုဆိုသည္မွာ ဆရာအစဥ္အဆက္ (ပရမၸရာယ) လက္ခံပို႔ခ်လာေသာ အစဥ္အလာ (tradition) သက္သက္မွ်ကို ဆိုလိုဟန္မတူပါ။ ေ၀ဒက်မ္းကို စီရင္သည့္ ရေသ့ႀကီးမ်ားသည္ ထိုထို အမွန္တရားတို႔ကို ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ျခင္း မရွိေသာ္လည္း၊ နတ္ျဗဟၼာတို႔ထံမွ သူတို႔ ၾကားနာရသည့္ သုတိ (Śruti – divine revelation) တို႔ကို တဆင့္ျပန္လည္ ပို႔ခ်ခဲ့သည္ကို ဆိုလိုဟန္ရွိသည္။ ျဗာဟၼဏ၀ါဒအရ ေ၀ဒက်မ္းမ်ားသည္ လူသားတို႔ စီရင္ထားျခင္းမဟုတ္ဘဲ (အပုရိေသယ)၊ ဖန္ဆင္းရွင္ ဣႆရ ျဗဟၼာႀကီးထံမွ ၾကားနာရသည္ကို (သုတိ) ရေသ့ႀကီးမ်ားက လူတို႔ နားလည္ႏိုင္မည့္ စကားျဖင့္ စီရင္ပို႔ခ်ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။
မခိုင္လံုသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
ကာပဋိကလုလင္က ဆရာအစဥ္အဆက္ လက္ခံလာသည့္ ယံုၾကည္မႈ သက္သက္ေၾကာင့္သာမဟုတ္ဘဲ၊ ျဗဟၼာႀကီးထံမွ ၾကားနာရသည္ကို အစဥ္အဆက္ သင္ယူပို႔ခ်ခဲ့သည္ဟူေသာ အႏုႆ၀ (divine revelation and oral tradition) ေၾကာင့္လည္း တထစ္ခ်စကား ေျပာဆိုရေၾကာင္း ဆင္ေျခ တက္လာျပန္သည္။ ဤတြင္ ဗုဒၶက ဧကံမုခ် အမွန္အျဖစ္ ေျပာဆိုႏိုင္ရန္ ခိုင္လံုမႈ မရွိေသာ အေၾကာင္းရင္း ၅-မ်ိဳး ကို ေဟာၾကားသည္။
ဘာရဒြါဇ… သင္သည္ ေရွးဦးစြာ ယံုၾကည္မႈသို႔ လိုက္ခဲ့ၿပီး ယခု တဆင့္ၾကားကို ဆိုျပန္၏။ ဘာရဒြါဇ… ဤငါးပါးတို႔သည္ မ်က္ေမွာက္၌ပင္ (အမွန္ အမွားဟူေသာ) အက်ိဳးႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ အဘယ္ငါးပါးနည္း?
(၁) ယံုၾကည္ျခင္း (သဒၶါ)
(၂) ႏွစ္သက္ျခင္း (႐ုစိ)
(၃) တစ္ဆင့္ၾကားျခင္း(အႏုႆ၀)
(၄) အေၾကာင္းျခင္းရာကို ႀကံစည္ျခင္း (အာကာရပရိ၀ိတကၠ)
(၅) အယူကို စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္လက္ခံျခင္း (ဒိ႒ိနိဇၩာနကၡႏၲိ) တို႔တည္း။
(မ-၂-၄၂၈၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
မွန္ကန္ေသာ အသိပညာရရာ ရေၾကာင္း အေထာက္အထားတို႔အား အေရွ႕တိုင္းဒႆနစာေပတြင္ “ပမာဏ” (source of knowledge) ဟုေခၚသည္။ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၊ အစဥ္အလာတရပ္၊ က်မ္းဂန္တစ္ခုအား ယံုၾကည္မႈကို အေျခခံ၍ ရရွိေသာ အသိပညာကို သုမယပညာဟု ေခၚသည္။ အေၾကာင္းယုတၱိကို စဥ္းစားဆင္ျခင္ျခင္း၊ စူးစိုက္ေလးနက္စြာ စဥ္းစားေတြးေခၚျခင္းတို႔ျဖင့္ ရရွိလာေသာ အသိပညာကို စိႏၲာမယပညာဟု ေခၚသည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ အေၾကာင္းရင္း ၅-မ်ိဳးကို အေျခခံ၍ သိရွိေသာ အသိပညာမ်ားသည္ သုတမယပညာႏွင့္ စိႏၲာမယပညာတို႔တြင္ အႀကံဳး၀င္သည္။ ကိုယ္တိုင္မ်က္ေမွာက္ သိျမင္ျခင္းမရွိေသးဘဲ သုတမယ၊ စိႏၲာမယတို႔ျဖင့္ ရရွိလာေသာ အသိအျမင္မ်ားသည္ မွန္ေကာင္း မွန္ႏိုင္သလို၊ မွားေကာင္း မွားႏိုင္ပါသည္။ မွန္ကန္သည့္တိုင္ ျပည့္စံုေသာ အသိမ်ိဳး မဟုတ္ေသးဘဲ ႐ႈေထာင့္တခုမွ တစိတ္တေဒသ သိျမင္ေသာ အျမင္မ်ိဳး (ဧကဂၤဒႆန) ျဖစ္ေနတတ္သည္။ ဤသုိ႔ေသာ အျမင္မ်ိဳးကို စြဲကိုင္ကာ “ဤသည္သာ အမွန္၊ က်န္သည္က အမွား” ဟု အခ်င္းခ်င္း ျငင္းခုန္ေနၾကသူမ်ားသည္ မ်က္မျမင္ သူကန္းတို႔ ဆင္စမ္း၍ ကိုယ္ထင္ရာေျပာကာ ျငင္းခုန္ေနၾကသည္ႏွင့္ တူေၾကာင္း ဥဒါန္း နာနာတိတၳိယသုတ္တြင္ ေဟာၾကားထားသည္ (ဥဒါန-၅၄၊ ပဌမနာနာတိတၳိယသုတ္)။
ဘာရဒြါဇ… ေကာင္းစြာ ယံုၾကည္ထားေသာ္လည္း အခ်ည္းႏွီး အမွားျဖစ္တတ္သည္။ ေကာင္းစြာ ယံုၾကည္မထားေသာ္လည္း အဟုတ္အမွန္ ျဖစ္တတ္သည္။ […] ေကာင္းစြာ စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္ လက္ခံထားေသာ္လည္း အခ်ည္းႏွီး အမွား ျဖစ္တတ္သည္။ ေကာင္းစြာ စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္ လက္ခံထားျခင္း မရွိေသာ္လည္း အဟုတ္အမွန္ ျဖစ္တတ္သည္။ ဘာရဒြါဇ… အမွန္တရားကို ေစာင့္ထိန္း၍ ဉာဏ္အေျမာ္အျမင္ရွိေသာ ေယာက်္ားသည္ ဤအရာ၌ “ဤသည္သာမွန္၏။ အျခားသည္ အခ်ည္းအႏွီးတည္း” ဟု တဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ရန္ (ဧကံေသန နိ႒ံ ဂႏၲံဳ) မသင့္ ။ (မ-၂-၄၂၈၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊စကႌသုတ္)
သစၥာေစာင့္ျခင္း (သစၥာႏုရကၡဏာ)
ဤတြင္ ဗုဒၶက ယံုၾကည္မႈ သဒၶါတရား၊ ေရွး႐ိုးစဥ္လာ အေတြးအေခၚမ်ား၊ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားႏွင့္ စဥ္းစားဆင္ျခင္မႈတို႔သည္ မွန္ကန္သည့္ အသိဉာဏ္ရေၾကာင္း အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းမ်ား (source of knowledge) မဟုတ္ဟု ျငင္းပယ္ေနျခင္း မဟုတ္။ “ဤသည္သာ အမွန္၊ က်န္သည္က အမွား” ဟု တရားေသ တထစ္ခ် ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ႏိုင္ရန္အတြက္ ခိုင္လံုေသာ ပမာဏမ်ား မဟုတ္သည္ကိုသာ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပေနျခင္း ျဖစ္သည္။ အယူ၀ါဒတခု အဆိုတရပ္ကို ႏွစ္သက္ ယံုၾကည္ေကာင္း ယံုၾကည္ႏိုင္သည္။ မိ႐ိုးဖလာ အစဥ္အလာတရပ္ကို လိုက္နာက်င့္သံုးေကာင္း က်င့္သံုးႏိုင္သည္။ က်မ္းဂန္စာေပတို႔ကို ကိုးကားေျပာဆိုေကာင္း ေျပာဆိုႏိုင္သည္။ အေၾကာင္းအရာ တရပ္ေပၚတြင္ ေလးနက္စြာ စူးစမ္းဆင္ျခင္၍ မိမိတို႔ ယံုၾကည္သည့္အတိုင္း သံုးသပ္ေျပာဆိုေကာင္း ေျပာဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ကိုယ္တိုင္ မ်က္ေမွာက္ သိျမင္ျခင္း မရွိေသးဘဲ၊ မိမိ ႏွစ္သက္ယံုၾကည္သည္သာ အမွန္၊ မိမိတို႔၏ အစဥ္အလာ လက္ခံထားသည့္တို႔ကသာ အမွန္၊ မိမိတို႔ စဥ္စား ဆင္ျခင္ထားသည္ကသာ အမွန္၊ မိမိတို႔၏ က်မ္းဂန္စာေပတို႔ကသာ အမွန္ဟု ေလွနံဓားထစ္ တဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်လိုက္လွ်င္မူ၊ အသိဉာဏ္သေဘာပါေစကာမူ စြဲလမ္းယံုၾကည္မႈ ဥပါဒါန္သာ ျဖစ္သည္ (မ-၃-၂၈၊ မဇၩိမနိကာယ၊ ဥပရိပဏၰာသ၊ ေဒ၀ဒဟ၀ဂ္၊ ပၪၥတၱယသုတ္)။ “ဤသည္သာ အမွန္” ဟု သံုးသပ္ စြဲလမ္း ဆုပ္ကိုင္၍ မိမိကိုယ္ကို ေႏွာင္ဖြဲ႕ထားျခင္း (ဣဒံသစၥာဘိနိေ၀သကာယဂႏၴ) ဟုလည္း ေခၚသည္။ မိမိကိုယ္ မိမိ ထိုယံုၾကည္ခ်က္၊ ထိုအေတြးအေခၚ၊ ထိုအစဥ္အလာတြင္ ေလွာင္ပိတ္ အက်ဥ္းခ်လုိက္ရာ ေရာက္သည္။ ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ျခင္း မရွိေသးသည့္ အရာတို႔တြင္ ေလွနံဓားထစ္ တဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ျခင္းမျပဳေသးပါက အမွန္တရားအတြက္ မိမိ၏ ႏွလံုးသားကို ဖြင့္လွစ္ထားရာ ေရာက္သည္။ အမွန္တရားကို ေစာင့္ထိန္းရာ ေရာက္သည္။ သစၥာေစာင့္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု စကႌသုတ္တြင္ ေဟာၾကားထားသည္။
ဘာရဒြါဇ… ေယာက္်ားအား ယံုၾကည္ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း “ဤသည္သာမွန္၏။ အျခားသည္ အခ်ည္းအႏွီးတည္း” (ဣဒေမ၀ သစၥံ, ေမာဃမညႏၲိ) ဟု တစ္ဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ျခင္းသို႔ မေရာက္။ “ငါသည္ ဤသို႔ ယံုၾကည္၏” ဟုသာ ေျပာဆို၍ သစၥာေစာင့္၏။ […] ေကာင္းစြာ စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္လက္ခံထားေသာ္လည္း “ဤသည္သာမွန္၏။ အျခားသည္ အခ်ည္းအႏွီးတည္း” ဟု တဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ျခင္းသို႔ မေရာက္။ “ငါသည္ ဤသို႔ ေကာင္းစြာ စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္လက္ခံထား၏” ဟုသာ ေျပာဆို၍ သစၥာေစာင့္၏။ ဘာရဒြါဇ… ဤမွ်ျဖင့္ ငါတို႔သည္ သစၥာေစာင့္ျခင္း (သစၥာႏုရကၡဏာ) ကို သတ္မွတ္၏။ သို႔ေသာ္ သစၥာကို ေလ်ာ္စြာသိျမင္ျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ) ကား မျဖစ္ေသးေပ။(မ-၂-၄၂၈၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊ စကႌသုတ္)
သို႔ေသာ္ ပြင့္လင္းေသာ ႏွလံုးသား ထားရွိျခင္း (သို႔မဟုတ္) သစၥာေစာင့္ျခင္းသည္ ခရီးဆံုးပန္းတိုင္ မဟုတ္။ သစၥာတရား ရွာပံုေတာ္ခရီး၏ ပထမအစ ေျခလွမ္းသာ ျဖစ္သည္။ စကႌသုတ္တြင္ (၁) သစၥာေစာင့္ျခင္း (သစၥာႏုရကၡဏယ)၊ (၂) သစၥာသိျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ)၊ (၃) သစၥာဆိုက္ျခင္း (သစၥာႏုပၸတၱိ) ဟု အဆင့္သံုးဆင့္ ေဟာၾကားထားရာ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္ေသာ သစၥာသိျခင္းကို ဆက္လက္ေဟာၾကားရန္ လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္သည္။
အေၾကာင္းခိုင္လံုသည့္ ယံုၾကည္မႈ
စိစစ္ေ၀ဖန္မႈ ကင္းမဲ့ေသာ ယံုၾကည္မႈသည္ အေျခအျမစ္ ကင္းမဲ့ေသာ မ်က္ကန္းယံုၾကည္မႈ ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းယုတၱိကို စူးစမ္းဆင္ျခင္ကာ စဥ္းစားေတြးေခၚထားေသာ ယံုၾကည္မႈ (rational faith) သည္လည္း ကိုယ္တိုင္ မ်က္ေမွာက္ သိျမင္မႈ ကင္းမဲ့ေနေသးပါက မိမိယံုၾကည္ထားသည့္အတိုင္း မွန္ကန္ျခင္း ရွိႏိုင္သလို၊ မွားယြင္းေကာင္း မွားယြင္းႏိုင္ေသးသည္။ သို႔ေသာ္ မည္သည့္အရာကိုမွ် ဆံုးျဖတ္ခ်က္မခ်ႏိုင္ဘဲ မယံုၾကည္မႈ ကင္းမဲ့ကာ အရာရာကို ေတြေ၀ေနပါက အမွန္တရားကို ရွာေဖြရန္ ထက္သန္သည့္ အားထုတ္မႈ (အာရဒၶ၀ီရိယ) ျပဳႏိုင္လိမ့္မည္ မဟုတ္။ သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာ စမ္းသပ္မႈမ်ား၌ ပင္လွ်င္ ထိုက္သင့္ေသာ ယံုၾကည္မႈရွိမွသာ ထက္သန္စြာ စူးစမ္းရွာေဖြမႈ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယံုၾကည္ခ်က္ ရွိမွသာလွ်င္ စိတ္အား ထက္သန္ျခင္း၊ ဇြဲလံု႔လရွိျခင္း၊ တာ၀န္မဲ့ မေနျခင္း (ထာမ၀ါ ဒဠွပရကၠေမာ အနိကၡိတၱဓုေရာ) ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ေဟာၾကားထားသည္ (သံ-၅-၅၂၀၊ ဣႃႏၵိယသံယုတ္၊ ဇရာ၀ဂ္၊ အာပဏသုတ္)။ သဒၶါတရားသည္ ယံုၾကည္ထိုက္ေသာ အရာတို႔အေပၚတြင္ ၾကည္ညိဳျခင္း (ပသာဒ) သေဘာရွိသည္။ ေတြေ၀ျခင္းစသည့္ စိတ္၏ အညစ္အေၾကးမ်ားကို အနယ္ထိုင္ေစ၍ ၾကည္လင္ေစျခင္း (သမၸသာဒနီယ) သေဘာရွိသည္။ ေတြေ၀ျခင္းကင္းစြာျဖင့္ “ဤသို႔ ျဖစ္၏” ဟု ကိုယ္တိုင္သိျမင္သကဲ့သို႔ သက္၀င္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ျခင္း (ၾသကပၸန) သေဘာရွိသည္။ သံလ်က္ဓားကို ကိုင္ကာ ငါးလိပ္မကန္းတို႔ ေပါေသာ ျမစ္ေရသို႔ စိတ္မတြန္႔ဆုတ္ဘဲ ရဲ၀ံ့စြာ စိတ္ခ်ယံုၾကည္စြာ ဆင္းသက္၀ံ့ေသာ သူရဲေကာင္းကဲ့သို႔ ေကာင္းေသာအမႈတို႔ စြမ္းေဆာင္ရန္ ေရွ႕သို႔ တိုးျခင္း ေျပး၀င္ျခင္း (သမၸကၡႏၵန) သေဘာရွိသည္။ ဒါနျပဳျခင္း၊ သီလ ေဆာက္တည္ျခင္း၊ ဘာ၀နာ ပြားမ်ားျခင္းစသည့္ ကုသိုလ္တရားတို႔ ျပဳရာတြင္ သဒၶါသည္ ေရွ႕ေျပး (သဒၶါ ပုဗၺဂၤမာ ပုေရစာရိကာ) ျဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ျခင္း သဒၶါ၏ သေဘာကို အ႒သာလိနီ အ႒ကထာက ဖြင့္ျပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေျခအျမစ္ကင္းမဲ့ေသာ မ်က္ကန္း ယံုၾကည္မႈမ်ိဳး (အမူလကသဒၶါ) ကို စြန္႔ပယ္ရမည္ဆိုေသာ္လည္း၊ ေသခ်ာစြာ စူးစမ္းေလ့လာ၍ ယံုၾကည္ထိုက္သည္ကို ဆံုးျဖတ္ သက္၀င္ႏိုင္သည့္ ယံုၾကည္မႈမ်ိဳး (ၾသကပၸနသဒၶါ) ကိုကား တည္ေဆာက္ယူရန္ လိုအပ္သည္။
ဆရာေကာင္း ရွာေဖြျခင္း
တခါက သာလ႐ြာမွ ျဗာဟၼဏတို႔အား “သင္တို႔တြင္ အေၾကာင္းခိုင္လံုသည့္ ယံုၾကည္မႈကို ရေစႏိုင္ေလာက္သည့္ ဆရာေကာင္း တစ္ဦးဦး ရွိပါ၏ေလာ” ဟု ဗုဒၶျမတ္စြာက ေမးဖူးသည္။ မရွိေၾကာင္းေသး ေျဖၾကားၾကေသာအခါတြင္ ဆရာေကာင္း မရွိပါက ဧကန္မုခ် အက်ိဳးရွိသည့္ (အပဏၰက Infallible) တရားကို လိုက္နာက်င့္သံုးသင့္ေၾကာင္း ေဟာၾကားသည္ (မ-၂-၉၂၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ဂဟပတိ၀ဂ္၊ အပဏၰကသုတ္)။ အလားတူပင္ ယံုၾကည္မႈ ေရေရရာရာ မရွိဘဲ ေတြေ၀ေနေသာ ကာလာမ မ်ိဳးႏြယ္တို႔ကိုလည္း မိမိကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည့္ ဧကန္မုခ် ေထာက္တည္ရာ သက္သာရာ ရေစႏိုင္မည့္ အေၾကာင္းတရား ေလးပါးကို ေဟာၾကားထားသည္။ ဤစကႌသုတ္မွ ကာပဋိကလုလင္မွာမူ မ်က္ကန္း ယံုၾကည္မႈျဖင့္ တရားေသ ၀ါဒကို ကိုင္စြဲထားသူ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶက ကာပဋိကလုလင္အား ဆရာအကူအညီ မလိုဘဲ မိမိကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည့္ တရားမ်ိဳး ေဟာၾကားျခင္း မျပဳေတာ့ဘဲ၊ ယံုၾကည္ထိုက္သည့္ ဆရာမ်ိဳးကို ကိုယ္တိုင္ စူးစမ္းေလ့လာကာ ရွာေဖြသင့္ေၾကာင္း ေဟာၾကားသည္။
ဘာရဒြါဇ… တစ္ခုေသာ ႐ြာ, နိဂံုးကို အမွီျပဳ၍ သီတင္းသံုးေနေသာ ရဟန္းသည္ရွိ၏။ သူႂကြယ္သည္လည္းေကာင္း, သူႂကြယ္၏သားသည္လည္းေကာင္း ထိုရဟန္းထံသို႔ ခ်ဥ္းကပ္၍ ရဟန္း၏ ေလာဘ ျဖစ္ဖြယ္ရာ တရား, ေဒါသ ျဖစ္ဖြယ္ရာ တရား, ေမာဟ ျဖစ္ဖြယ္ရာ တရားတို႔၌ စူးစမ္းေလ့လာ၏ (သမေႏၷသတိ)။ စူးစမ္း ေလ့လာသည္ရွိေသာ္ “ေလာဘ (ေဒါသ, ေမာဟ) လႊမ္းမိုး ဖိစိးခံရသူသည္ မိမိ မသိဘဲလ်က္လည္း သိသည္ဟု ဆိုရာ၏။ မျမင္ဘဲလ်က္လည္း ျမင္သည္ဟု ဆိုရာ၏။ ရွည္ျမင့္စြာ အက်ိဳးမဲ့ ဆင္းရဲေစမည့္ အရာကိုလည္း သူတစ္ပါးတို႔အား ေဆာက္တည္ေစရာ၏။ […] ဤအရွင္၏ ကိုယ္အမူအရာ, ႏႈတ္အမူအရာသည္ ေလာဘ (ေဒါသ, ေမာဟ) ကင္းသူ၏ ကိုယ္အမူအရာ, ႏႈတ္အမူအရာမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဤအရွင္ ေဟာၾကားေသာ တရားေတာ္တို႔သည္ နက္နဲ၏။ ျမင္ႏိုင္ခဲ၏။ ထိုးထြင္း၍ သိႏိုင္ခဲ၏။ ၿငိမ္သက္၏။ မြန္ျမတ္၏။ ႀကံစည္၍ မရႏိုင္။ သိမ္ေမြ႔၏။ ပညာရွိတို႔သာ သိအပ္၏။ ထိုတရားမ်ိဳးအား ေလာဘ (ေဒါသ, ေမာဟ) ရွိသူတို႔ ေဟာၾကားရန္ မျဖစ္ႏိုင္” ဟု သိျမင္၏။ (မ-၂-၄၃၀၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊ စကႌသုတ္)
အထက္ပါစာပိုဒ္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ “ရဟန္း” ဆိုသည္မွာ ျမတ္စြာဘုရားကိုပင္ ရည္ညႊန္းေၾကာင္း အ႒ကထာဆရာက မွတ္ခ်က္ေပးထားသည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ အျခားဘာသာတရားမ်ားတြင္ကဲ့သို႔ ဖန္ဆင္းရွင္ ဣႆရဘုရား၊ ထာ၀ရဘုရားမ်ိဳး မဟုတ္။ ထိုဣႆရဘုရားရွင္က လူသားအျဖစ္ ၀င္စားေသာ အ၀တာရဘုရားမ်ိဳးလည္း မဟုတ္။ ထိုဣႆရဘုရားရွင္၏ သတင္းစကားကို လူသားတို႔အား တဆင့္ျပန္လည္ ေဟာၾကားေပးသည့္ တမန္ေတာ္လည္း မဟုတ္။ ဗုဒၶသည္ မိမိ ကိုယ္တိုင္ ထိုးထြင္း သိျမင္သည့္ သစၥာတရားကို လူသားတို႔အား နည္းလမ္းျပသေပးသည့္ ဆရာတစ္ဦး (သတၳာ) ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ သုတၱန္မ်ားတြင္ ဗုဒၶက မိမိကိုယ္မိမိ မိတ္ေဆြေကာင္း (ကလ်ာဏမိတၱ) တစ္ဦးအျဖစ္ ရည္ညႊန္း သံုးစြဲေလ့ရွိသည္။
မိတ္ေဆြေကာင္း၊ ဆရာေကာင္းကို ဆည္းကပ္ရာတြင္ မ်က္ကန္း ယံုၾကည္မႈမ်ိဳးျဖင့္ ဆည္းကပ္ရသည္ကား မဟုတ္။ အသိဉာဏ္မပါေသာ ယံုၾကည္မႈသည္ မယံုၾကည္သင့္သည္ကို ယံုၾကည္မိတတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေၾကာင္းခိုင္လံုေသာ ယံုၾကည္မႈ ျဖစ္ေစရန္ မိမိတို႔ ကိုယ္တိုင္ သိရွိႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးရသည္။ စူးစမ္းေလ့လာရသည္။ ဗုဒၶျမတ္စြာကိုပင္ “သမၼာသမၺဳဒၶဘုရား ဟုတ္ မဟုတ္” သိရန္ စူးစမ္းေလ့လာမႈျပဳသင့္ေၾကာင္း (တထာဂေတ သမၼေႏၷသနာ ကာတဗၺာ - “သမၼာသမၺဳေဒၶါ ၀ါ ေနာ ၀ါ” ဣတိ ၀ိညာဏာယာ) မဇၩိမနိကာယ္ ၀ီမံသကသုတ္တြင္ ေဟာၾကားထားသည္။ သို႔ေသာ္ သူတပါး၏ စိတ္ကို သိႏိုင္သည့္ ေစေတာပရိယာယဉာဏ္မ်ိဳး မရွိေသာသူအတြက္ မည္သို႔ သိႏိုင္မည္နည္း။ မ်က္စိျဖင့္ ျမင္ႏိုင္ နားျဖင့္ ၾကားႏုိင္သည့္ (စကၡဳေသာတ၀ိေညယ်) ကိုယ္အမူအက်င့္ (ကာယသမာစာရ) ႏႈတ္အမူအက်င့္ (၀စီသမာစာရ) တို႔ကို စူးစမ္းေလ့လာႏိုင္ေၾကာင္း ၀ီမံသကသုတ္တြင္ နည္းလမ္းၫႊန္ျပထားသည္။ ၀ီမံသကသုတ္၏ အက်ဥ္းခ်ဳပ္မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
(၁) ျမင္အပ္ ၾကားအပ္ေသာ ညစ္ႏြမ္းသည့္ အက်င့္တို႔ ရွိ မရွိ။
(၂) ျမင္အပ္ ၾကားအပ္ေသာ ေရာႁပြမ္းေနသည့္ အက်င့္တို႔ ရွိ မရွိ။
(၃) ျမင္အပ္ ၾကားအပ္ေသာ ျဖဴစင္သည့္ အက်င့္တို႔ ရွိ မရွိ။
(၄) ထိုသို႔ ျဖဴစင္သည့္ ကုသိုလ္တရားတို႔သည္ အခ်ိန္ ၾကာျမင့္စြာ ျပည့္စံုေနသေလာ၊ တခဏတာသာ ျပည့္စံုသေလာ။
(၅) ေက်ာ္ၾကားျခင္း၊ အေႁခြအရံမ်ားျခင္းေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ အျပစ္မ်ားသည္ ထင္ရွားလာသေလာ။
(၆) ထိုသို႔ေသာ ျဖဴစင္သည့္ အက်င့္မ်ားသည္ ေၾကာက္႐ြံ႕ျခင္းကင္းလွ်က္ ေရွာင္ၾကဥ္သည္ ျဖစ္သေလာ၊ ေၾကာက္႐ြံ႕သျဖင့္ ေရွာင္ၾကဥ္သည္ ေလာ ရာဂကင္းသည္ျဖစ္၍ ကာမဂုဏ္ကို မမွီ၀ဲျခင္းေလာ။
(၇) တဦးတည္း ေနစဥ္၌ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားသံဃာႏွင့္ ေနစဥ္၌ ျဖစ္ေစ မိမိ၏ ေကာင္းေသာ အက်င့္ဂုဏ္ကို အေၾကာင္းျပဳကာ တပည့္ေကာင္းဆိုး အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔အား မေထမဲ့ျမင္ ျပဳသေလာ။ (တန္းတူ တသမတ္တည္း သေဘာထားသေလာ) စသျဖင့္ မိမိကုိယ္တိုင္ စံုစမ္းေလ့လာရသည္။
(၈) ထိုသို႔ မိမိကုိယ္တိုင္ စံုစမ္းၿပီးေနာက္ အထက္ပါ အခ်က္မ်ားအား ျမတ္စြာဘုရားကိုပင္ တိုက္႐ိုက္ ေမးျမန္း၍ ထပ္မံ စံုစမ္းရန္ ေဟာၾကားထားသည္။
ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ပရိနိဗၺာန္ စံ၀င္သြားၿပီျဖစ္သျဖင့္ ယခုအခါတြင္ ဤသို႔ စူးစမ္းေလ့လာ၍ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ သို႔ေသာ္ ပိဋကတ္စာေပမ်ားတြင္ ေတြ႔ရသည့္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ ျပဳမူ ေျပာဆို ေနထိုင္ပံုတို႔ကို ဤစံတို႔ျဖင့္ ဆန္းစစ္ေ၀ဖန္ႏိုင္ပါသည္။ အလားတူပင္ ရဟႏၲာ၊ သူေတာ္ေကာင္း ဟုတ္-မဟုတ္ အကဲခတ္ႏိုင္ရန္အတြက္ ကိုယ္က်င့္သီလ၊ စိတ္ဓာတ္ရင့္က်က္ခိုင္မာမႈ၊ အသိပညာတို႔ကို စူးစမ္းေလ့လာသည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို အဂၤုတၱရနိကာယ္ စတုကၠနိပါတ္ ဌာနသုတ္၊ သံယုတၱနိကာယ္ သတၱဇဋိလသုတ္ စသည္တို႔တြင္လည္း ေဟာၾကားထားပါသည္။ ယင္းသုတၱန္တို႔တြင္ ေဟာၾကားထားေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးခ်ကာ ဆည္းကပ္ အားကိုးထိုက္ေသာ ဆရာေကာင္း ဟုတ္ မဟုတ္ စံုစမ္းေလ့လာႏိုင္ပါသည္။
ဤသို႔ ေသခ်ာစြာ စံုစမ္း စိစစ္ၿပီးေသာအခါမွသာ ထိုဆရာ (ျမတ္စြာဘုရား) ထံတြင္ တရားနာရန္ ခ်ဥ္းကပ္ထိုက္သည္ (သတၳာရံ အရဟတိ သာ၀ေကာ ဥပသကၤမိတံု ဓမၼႆ၀နာယ) ဟု ၀ီမံသကသုတ္တြင္ ဆက္လက္ ေဟာၾကားထားသည္။ တပည့္သာ၀ကသည္ ထိုသို႔ေသာ ဆရာမ်ိဳးထံတြင္ တရားကို နာၾကားၿပီးေသာအခါ အခ်ိဳ႕ေသာတရားတို႔ကို ကိုယ္တိုင္ ထိုးထြင္းဉာဏ္ျဖင့္ သိ၍ တရားတို႔၌ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္၏ (တသၼႎ အဘိညာယ ဣေဓကစၥံ ဓမၼံ ဓေမၼသု နိ႒ံ ဂစၧတိ)။ ထိုအခါတြင္ “ျမတ္စြာဘုရားသည္ သစၥာတရားကို ကိုယ္ေတာ္တိုင္ မွန္စြာ သိေတာ္မူေသာ သမၼာသမၺဳဒၶ ျဖစ္ပါ၏။ တရားေတာ္သည္ ျမတ္စြာဘုရား ေကာင္းစြာ ေဟာၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ တရားေတာ္ျဖစ္ပါ၏။ သံဃာေတာ္သည္ ေကာင္းစြာ က်င့္ေတာ္မူၾကေသာ သံဃာေတာ္ ျဖစ္ပါ၏ (သမၼာသမၺဳေဒၶါ ဘဂ၀ါ၊ သြာကၡာေတာ ဘဂ၀တာ ဓေမၼာ၊ သုပၸဋိပၸေႏၷာ သံေဃာ) ဟု၍ ဆရာျမတ္စြာဘုရားအား ၾကည္ညိဳျခင္းသည္ ျဖစ္၏။ ထိုသို႔ေသာ ယံုၾကည္ျခင္းမ်ိဳးသည္ အေၾကာင္းခိုင္လံုေသာ ဉာဏ္အျမင္ကို အရင္းခံေသာ ယံုၾကည္မႈ (အာကာရ၀တီ သဒၶါ ဒႆနမူလိကာ) ျဖစ္သည္။ ေလာကတြင္ မည္သူ တစံုတဦးကမွ် ပယ္ရွား၍ မရႏိုင္ေအာင္ ခိုင္ၿမဲေသာ သဒၶါ ျဖစ္သည္။ ၀ီမံသကသုတ္အ႒ကထာက “ဒႆနမူလိကာ” ဆိုသည္မွာ သစၥာကို ထိုးထြင္းသိျမင္သည့္ ေသာတာပတၱိမဂ္ ဉာဏ္အျမင္ကို အရင္းခံျခင္းကို ဆိုလိုေၾကာင္း ဖြင့္ျပထားသည္။ မတုန္မလႈပ္ေသာ သက္၀င္ယံုၾကည္ျခင္း (အေ၀စၥပသာဒ) ဟုလည္း ေခၚသည္။
ေသာတာပတၱိ ဉာဏ္အျမင္ကို ရရွိႏိုင္ရန္အတြက္ (၁) သူေတာ္ေကာင္းအား မွီ၀ဲဆည္းကပ္ျခင္း (သပၸဳရိသသံေသ၀) ႏွင့္ (၂) သူေတာ္ေကာင္းတရား နာၾကားျခင္း (သဒၶမၼႆ၀န) ဟူသည့္ ျပင္ပအေၾကာင္းတရား ႏွစ္ပါး၊ (၃) သင့္ေလ်ာ္ မွန္ကန္ေသာ ႏွလံုးသြင္းမႈ ရွိျခင္း (ေယာနိေသာမနသိကာရ) ႏွင့္ (၄) တရားႏွင့္ ေလ်ာ္ေသာ အက်င့္တရားကို က်င့္ျခင္း (ဓမၼာႏုဓမၼပဋိပတၱိ) ဟူသည့္ မိမိႏွင့္ ဆိုင္ေသာအေၾကာင္း ႏွစ္ပါးတို႔ လိုအပ္သည္။ ထိုေလးခ်က္အား ေသာတာပန္ျဖစ္ရန္ အဂၤါေလးပါး (ေသာတာပတၱိယဂၤါနိ) ဟူ၍ သုတၱန္ေဒသနာတို႔တြင္ ေဟာၾကားေလ့ရွိသည္။ သမၼာသမၺဳဒၶဘုရားႏွင့္ ပေစၥကဗုဒၶ တို႔မွအပ ႂကြင္းေသာပုဂၢိဳလ္တို႔သည္ ဆရာသမားထံမွ သစၥာတရား နာၾကားရျခင္း (ပရေတာ ေဃာေသာ) ဟူေသာ ျပင္ပ အေၾကာင္းတရား မရရွိဘဲ မိမိတို႔ အလိုအေလ်ာက္ သစၥာတရားကို ထိုးထြင္းသိႏိုင္စြမ္း မရွိပါ။ ပညာအရာတြင္ ဧတဒဂ္ရေတာ္မူေသာ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္လည္း အရွင္အႆဇိမေထရ္ထံမွ တရားနာၾကားရျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ သစၥာတရားကို ထိုးထြင္းသိရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မွန္ကန္ေသာ ယံုၾကည္သက္၀င္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည့္ ဆရာေကာင္း ရွာေဖြျခင္းသည္ ဉာဏ္အျမင္ကို အရင္းခံသည့္ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ႏိုင္ရန္ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ လမ္းစျဖစ္သည္ဟုလည္း ဆိုႏိုင္ပါသည္။
သစၥာကို ေလ်ာ္စြာသိျမင္ျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ)
မ်က္ကန္းယံုၾကည္မႈ မဟုတ္ဘဲ စူးစမ္းေလ့လာၿပီးမွ ဆရာတင္ထိုက္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ သက္၀င္ႏိုင္ေသာ ယံုၾကည္မႈမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚလာေသာအခါတြင္ ထိုယံုၾကည္မႈ သဒၶါတရားကို အရင္းျပဳကာ အဆင့္ ၁၂-ဆင့္ကို လိုက္နာက်င့္ႀကံျခင္းျဖင့္ သစၥာသိျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ) ျဖစ္ေပၚေၾကာင္း စကႌသုတ္တြင္ ေဟာၾကားထားသည္။ ဤအဆင့္ ၁၂-ဆင့္ကို မဇၩိမနိကာယ္ ကိဋာဂီရိသုတ္တြင္လည္း အဆင့္ဆင့္ေသာ သိကၡာစဥ္၊ လုပ္ငန္းစဥ္၊ က်င့္စဥ္ (အႏုပုဗၺသိကၡာ အႏုပုဗၺကိရိယာ အႏုပုဗၺပဋိပဒါ) ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ေဟာၾကားထားပါသည္။
ထိုသို႔အားျဖင့္ ထိုရဟန္းသည္ (ေလာဘ, ေဒါသ) ေမာဟတရားတို႔မွ အထူးစင္ၾကယ္သည္ကို စူးစမ္းသိျမင္ေသာအခါ၊ ထိုရဟန္း၌ ယံုၾကည္မႈ (သဒၶါ) ျဖစ္ေပၚသည္။
(၁) ယံုၾကည္မႈရွိသူသည္ ခ်ဥ္းကပ္၏ (ဥပသကၤမတိ)။
(၂) ခ်ဥ္းကပ္သူသည္ ႐ိုေသစြာ ဆည္းကပ္၏ (ပယိ႐ုပါသတိ)။
(၃) ႐ိုေသစြာ ဆည္းကပ္သူသည္ နားစိုက္ေထာင္၏ (ေသာတံ ၾသဒဟတိ)။
(၄) နားစိုက္ေထာင္သူသည္ တရား နာၾကား၏ (ဓမၼံ သုဏာတိ)။
(၅) တရားနာၾကားသူသည္ တရားကို မွတ္သားေဆာင္ယူ၏ (ဓမၼံ ဓာေရတိ)။
(၆) မွတ္သားေဆာင္ယူထားေသာ တရား၏ အနက္သေဘာကို ေလ့လာဆင္ျခင္၏ (အတၳံ ဥပပရိကၡတိ)။
(၇) အနက္သေဘာကို ေလ့လာဆင္ျခင္သူသည္ တရားကို စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္လက္ခံ၏ (ဓမၼာ နိဇၩာနံ ခမႏၲိ)။
(၈) တရားကို စူးစိုက္ဆင္ျခင္၍ ႏွစ္သက္လက္ခံသူသည္ အလိုဆႏၵျဖစ္ေပၚ၏ (ဆႏၵံ ဇယတိ)။
(၉) အလိုဆႏၵျဖစ္ေပၚသူသည္ အားထုတ္၏ (ဥႆဟတိ)။
(၁၀) အားထုတ္၍ ႏိႈင္းခ်ိန္ျခင္း ျဖစ္သည္ (တုေလတိ)။
(၁၁) ႏိႈင္းခ်ိန္သည္ျဖစ္၍ အပူတျပင္း အားထုတ္၏ (ပဒဟတိ)။
(၁၂) အပူတျပင္း အားထုတ္သည္ျဖစ္၍ ကိုယ္ျဖင့္ ျမတ္ေသာ သစၥာတရားအား မ်က္ေမွာက္ျပဳ၏။ ပညာျဖင့္လည္း ထိုးထြင္း သိျမင္၏ (ပဟိတေတၱာ သမာေနာ ကာေယန ေစ၀ ပရမံသစၥံ သစၧိကေရာတိ ပညာယ စ နံ အတိ၀ိဇၩပႆတိ)။
ဘာရဒြါဇ… ဤမွ်ျဖင့္ သစၥာကို ေလ်ာ္စြာသိျမင္၏။ သစၥာကို ထိုးထြင္းသိျမင္၏။ ဤမွ်ျဖင့္ ငါတို႔သည္ သစၥာသိျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ) ကို သတ္မွတ္၏။ သို႔ေသာ္ သစၥာဆုိက္ျခင္း (သစၥာႏုပတၱိ) သည္ကား မျဖစ္ေသး။ (မ-၂-၄၃၂၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊ စကႌသုတ္)
မွန္ကန္ေသာ ယံုၾကည္မႈျဖစ္ပါက သူေတာ္ေကာင္း ဆရာထံသို႔ သြားေရာက္ကာ ႐ိုေသစြာ ဆည္းကပ္မွီ၀ဲသည္။ ထိုသူေတာ္ေကာင္းထံမွ တရားဓမၼကို နာၾကားလိုစိတ္ ျဖစ္သည္။ စိတ္စိုက္၍လည္း တရားဓမၼကို နာၾကား မွတ္သားသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ သူေတာ္ေကာင္းအား မွီ၀ဲဆည္းကပ္ျခင္း (သပၸဳရိသသံေသ၀) ႏွင့္ သူေတာ္ေကာင္းတရား နာၾကားျခင္း (သဒၶမၼႆ၀န) ဟူေသာ အဂၤါ ႏွစ္ပါးႏွင့္ ျပည့္စံုပါသည္။
ဆရာသမားအား မွီ၀ဲဆည္းကပ္၍ အဆံုးအမကို နားယူသူသည္ သစၥာတရား၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရား စသည္တို႔ကို နာယူ မွတ္သားရသျဖင့္ သုတမယပညာ တိုးပြားသည္ (သုႆူသာ သုတ၀ဒၶနံ)။ ထိုသုတမယဉာဏ္ျဖင့္ မေကာင္းမႈကို ပယ္စြန္႔ၿပီး၊ ေကာင္းမႈကို ပြားမ်ားရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ အေကာင္းအဆိုး၊ အေၾကာင္းအက်ိဳးကို ခြဲျခားသိျမင္သည့္ အသိပညာ တိုးပြားသည္ (သုတံ ပညာယ ၀ဒၶနံ)။ ထိုသုတမယဉာဏ္ကို အရင္းခံ၍ ၾကားနာရသည္ကို အစဥ္ေလ်ာက္ကာ (ေသာတာႏုသာေရန) တရား၏ အနက္သေဘာကို စူးစမ္းဆင္ျခင္သည္ (အတၳံ ဥပပရိကၡတိ)။ ထိုသို႔ အနက္သေဘာကို သိျမင္သည္ရွိေသာ္ ထိုထက္ပို၍ အေျခခံက်ေသာ အေၾကာင္းဓမၼႏွင့္ ျဖစ္ၿမဲ ဓမၼတာ သေဘာတရားတို႔ကို စူးစိုက္ဆင္ျခင္ကာ သိျမင္လက္ခံသည္ (ဓမၼာ နိဇၩာနံ ခမႏၲိ)။ သုတမယဉာဏ္မွသည္ စိႏၲာမယဉာဏ္သုိ႔ တိုးတက္သိျမင္သည္။ ဤအဆင့္အထိအား သိသင့္ သိထိုက္သည္တို႔ကို ပိုင္းျခားသိျမင္ျခင္း (ဉာတပရိညာ) ဟုလည္း ေခၚသည္။
အနက္ကို သိျမင္သည္၊ ဓမၼကို သိျမင္သည္ရွိေသာ္ (အတၳမညာယ ဓမၼမညာယ) တရားႏွင့္ေလ်ာ္ညီေသာ အက်င့္တရား (ဓမၼာႏုဓမၼပဋိပတၱိ) ကို အားထုတ္လိုေသာ ဆႏၵျဖစ္ေပၚလာသည္။ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔၏ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဟူေသာ လကၡဏာေရး သံုးပါးကို ႏိႈင္းခ်ိန္ဆင္ျခင္သည္ (တုေလတိ)။ ဤသို႔ လကၡဏာေရး သံုးပါးကို သံုးသပ္ဆင္ျခင္ေသာဉာဏ္ကို သမာသနဉာဏ္ဟု ေခၚသည္။ ဉာတပရိညာမွသည္ စူးစမ္း ဆင္ျခင္ ဆံုးျဖတ္ေသာအားျဖင့္ ပိုင္းျခားသိျမင္ျခင္း (တီရဏပရိညာ) သို႔ တက္လွမ္းျခင္းျဖစ္သည္။ သုတမယ၊ စိႏၲယမယဉာဏ္မွ ဘာ၀နာမယဉာဏ္သို႔ ကူးေျပာင္းျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ တဆင့္တက္၍ အဆင့္ျမင့္ေသာ ၀ိပႆနာဉာဏ္တို႔ကို ျပင္းျပေသာ ပဓာန ၀ီရိယျဖင့္ အားထုတ္သည္။ ၿမဲသည္ဟု ထင္မွတ္ျခင္း (နိစၥသညာ) စသည့္ မွားယြင္းေသာ အမွတ္သညာတို႔ကို ပယ္စြန္႔ေသာအားျဖင့္ ပိုင္းျခားသိျခင္း (ပဟာနပရိညာ) ျဖစ္ေပၚရန္ အားထုတ္သည္။ ထိုသို႔ အပူတျပင္း အားထုတ္သည္ရွိေသာ္ သစၥာတရားအား ပညာျဖင့္ ထိုးထြင္းသိျမင္ကာ နိဗၺာန္ကို ကိုယ္ေတြ႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳေလသည္။ ဤမွ်ျဖင့္ သစၥာတရားကို ေလ်ာ္စြာသိျမင္ျခင္း (သစၥာႏုေဗာဓာ) ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ခရီးဆံုးပန္းတိုင္အားျဖင့္ သစၥာတရားသို႔ ဆိုက္ေရာက္ျခင္း (သစၥာႏုပၸတၱိ) မဟုတ္ေသးပါ။
သစၥာတရားသို႔ ဆိုက္ေရာက္ျခင္း (သစၥာႏုပၸတၱိ)
ဤသို႔ သစၥာတရားကို မ်က္ေမွာက္ျပဳ သိျမင္သူသည္ (ေနာက္ျပန္ မဆုတ္ႏိုင္ေသာအားျဖင့္) အရိယာမဂၢင္လမ္းေၾကာင္း အယဥ္ေပၚသို႔ စတင္ ေရာက္ရွိသည္ ျဖစ္၍ ေသာတာပန္ (ေသာတာပႏၷ) ဟုေခၚသည္။ နိဗၺာန္ကို ဉာဏ္ျဖင့္ ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ၿပီးျဖစ္ကာ၊ အယူမွား (မိစၧာဒိ႒ိ)၊ ယံုမွားသံသယ (၀ိစိကိစၧာ)ႏွင့္ အေလ့အက်င့္မွားမ်ားကို ယံုၾကည္စြဲလမ္းမႈ (သီလဗၺတပရာမာသ) ဟူသည့္ အေႏွာင္အဖြဲ႔မ်ားကို အႂကြင္းမဲ့ ပယ္စြန္႔ၿပီျဖစ္သျဖင့္ အရိယာလမ္းေၾကာင္းေပၚမွ ေနာက္သို႔ျပန္ မလည္ႏိုင္ေတာ့။ သကဒါဂါမိမဂ္၊ အနာဂါမိမဂ္၊ အရဟတၱမဂ္ဟူေသာ အဆင့္ျမင့္သည့္ အရိယာမဂ္ဉာဏ္တို႔သို႔ ကိန္းေသ ဆိုက္ေရာက္ရမည္ ျဖစ္သည္ (နိယေတာ သေမၺာဓိပရာယေဏာ)။ ခရီးဆံုး ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ အရဟတၱဖိုလ္ကို ဆိုက္ေရာက္ရန္အတြက္ က်င့္ႀကံေနဆဲျဖစ္ေသာ အရိယာသူေတာ္စဥ္တို႔ကို က်င့္ဆဲ (ေသကၡ) ပုဂိၢဳလ္ဟုေခၚသည္။ နိဗၺာန္ကို သိျမင္ျခင္းႏွင့္ နိဗၺာန္သုိ႔ ဆိုက္ေရာက္ျခင္းတို႔ ကြာျခားပံုကို က်င့္ဆဲ ေသကၡပုဂိၢဳလ္ မေထရ္တစ္ပါးေပးသည့္ ေအာက္ပါ ဥပမာျဖင့္ သိရွိႏိုင္ေပသည္။
ငါ့ရွင္ ဥပမာေသာ္ကား ခရီးခဲ၌ ေရတြင္း ရွိရာ၏။ ေရတြင္း၌ ႀကိဳးသည္ လည္းေကာင္း၊ ေရပံုးသည္လည္းေကာင္း မရွိရာ။ ထိုအခါ ေယာက္်ားသည္ ပူေလာင္ေသာ ကိုယ္ရွိသည္။ အပူျဖင့္ ႏွိပ္စက္အပ္ေသာေၾကာင့္ ပင္ပန္းသည္ျဖစ္ရကား ေရမြတ္သိပ္သည္ ျဖစ္၍ လာရာ၏။ ထိုေယာက္်ားသည္ ထိုေရတြင္းကို ငံု႔ၾကည့္ရာ၏။ ထိုေယာက္်ားအား “ေရ” ဟူ၍ သာလွ်င္ အသိဉာဏ္ ျဖစ္၏။ ကိုယ္ျဖင့္မူကား ေတြ႔ထိ၍ မေနရာ (န စ ကာေယန ဖုသိတြာ ၀ိဟေရယ်)။ ငါ့ရွင္ ဤအတူသာလွ်င္ “ဘ၀ခ်ဳပ္ျခင္းသည္ နိဗၺာန္တည္း” ဟူ၍ ဟုတ္မွန္သည့္အတိုင္း ပညာျဖင့္ ေကာင္းစြာျမင္အပ္၏ (ယထာဘူတံ သမၼာပညာယ သုဒိ႒ံ)။ အာသေ၀ါကုန္ၿပီးေသာ ရဟႏၲာေသာ္ကား မဟုတ္ေသးပါ။ (သံ-၂-၆၈၊ နိဒါနသံယုတ္၊ မဟာ၀ဂ္၊ ေကာသမၺိသုတ္)
ခရီးဆံုးပန္းတိုင္ကို ေရာက္ႏိုင္ရန္အတြက္ က်င့္ဆဲသိကၡပုဂၢိဳလ္တို႔သည္ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ ၁၂-ဆင့္ရွိသည့္ က်င့္စဥ္ကိုပင္ ဆက္လက္၍ အႀကိမ္ႀကိမ္ ပြားမ်ားက်င့္ႀကံရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကို စကႌသုတ္တြင္ ျမတ္စြာဘုရားက ကာပဋိကလုလင္အား ေဟာၾကားသည္။
ဘာရဒြါဇ… ထိုတရားတုိ႔ကို ထံုျခင္း, ပြားမ်ားျခင္း, ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ျပဳျခင္းေၾကာင့္ (အာေသ၀နာ ဘာ၀နာ ဗဟုလီကမၼံ) သစၥာဆိုက္ျခင္း (သစၥာႏုပတၱိ) သည္ျဖစ္၏။ ဘာရဒြါဇ… ဤမွ်ျဖင့္ သစၥာဆိုက္ျခင္းသည္ ျဖစ္၏ (သစၥာႏုပတၱိ)။ သစၥာတရားႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္းသည္ ျဖစ္၏ (သစၥမႏုပါပုဏာတိ)။ ဘာရဒြါဇ… ဤမွ်ျဖင့္ ငါတို႔သည္ သစၥာဆိုက္ျခင္းကို သတ္မွတ္၏။ (မ-၂-၄၃၃၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ျဗာဟၼဏ၀ဂ္၊ စကႌသုတ္)
ထို႔ေနာက္ ၁၂-ဆင့္ေသာ အက်င့္တရားတို႔သည္ ေရွ႕အဆင့္ တစ္ဆင့္က ေနာက္အဆင့္အား ေက်းဇူးမ်ားပံုကို ဆက္လက္ေဟာၾကားထားသည္။ ေဒသနာဆံုးေသာအခါ ကာပဋိကလုလင္သည္ အလြန္ႏွစ္သက္ ၀မ္းေျမာက္၍ သရဏဂံုသံုးပါးအား အသက္ထက္ဆံုး ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ေသာ ဥပါသကာအျဖစ္ မွတ္ယူရန္ ေလွ်ာက္ထားသည္။ အယူမွားတစ္ခုကို မ်က္ကန္း ယံုၾကည္မႈျဖင့္ စြဲကိုင္ကာ မာနေထာင္လႊားလွ်က္ရွိေသာ ကာပဋိကလုလင္သည္ မွန္ကန္ေသာ ယံုၾကည္မႈ လမ္းေပၚသို႔ ေရာက္သြားသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ မွန္ကန္ေသာ ယံုၾကည္မႈရွိသူသည္ ယင္းယံုၾကည္မႈကို အေျခတည္ကာ ဤေဒသနာတြင္ လာေသာ က်င့္စဥ္ ၁၂-ဆင့္ကို က်င့္ႀကံ အားထုတ္ပါက ေသာတာပတၱိမဂ္ဉာဏ္အျမင္ကို အရင္းခံသည့္ ခိုင္မာေသာ ယံုၾကည္မႈကို ရရွိႏိုင္ပါသည္။ စင္စစ္ သစၥာတရားကို ကိုယ္တိုင္သိျမင္ၿပီးသူ၊ ဆိုက္ေရာက္ၿပီးသူအတြက္ သူတပါးအေပၚ ယံုၾကည္မႈသည္ ပဓာန မက်ေတာ့။ “သဒၶိေႁႏၵ အစရွိေသာ ဣေႁႏၵငါးပါးကို ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြား ပြားမ်ားျခင္းျဖင့္ အၿမိဳက္နိဗၺာန္သို႔ သက္၀င္ႏိုင္သည္ကို အသင္ ယံုၾကည္ပါသေလာ” ဟု ဗုဒၶျမတ္စြာ အရွင္သာရိပုတၱရာအား ေမးျမန္းေသာအခါ အရွင္သာရိပုတၱရာက ေအာက္ပါအတိုင္း ေျဖၾကားဖူးပါသည္။
“အရွင္ဘုရား ဤအရာတြင္ တပည့္ေတာ္သည္ ျမတ္စြာဘုရားအေပၚ ယံုၾကည္မႈျဖင့္ ဆည္းကပ္သည္မဟုတ္ပါ (န ခြာဟံ ဧတၳ, ဘေႏၲ, ဘဂ၀ေတာ သဒၶါယ ဂစၧာမိ)။ […] ဤအရာကို ပညာျဖင့္ မသိျမင္ မထင္ရွား မ်က္ေမွာက္ မျပဳ မေတြ႕ထိၾကရေသာ သူတို႔သည္ ဤအရာတြင္ သူတပါးအေပၚ၌ ယံုၾကည္မႈျဖင့္ ဆည္းကပ္ကုန္ရာ၏ (ေတ တတၳ ပေရသံ သဒၶါယ ဂေစၧယ်ဳံ)။ […] ကၽြႏု္ပ္သည္ ဤအရာကို ပညာျဖင့္ သိျမင္ ထင္ရွား မ်က္ေမွာက္ျပဳ ေတြ႕ထိပါ၏။ ကၽြႏု္ပ္သည္ ဤအရာတြင္ ယံုမွား ေတြေ၀ျခင္း မရွိေတာ့ပါ (နိကၠခၤ၀ါဟံ တတၳ နိဗၺိစိကိေစၧာ)။ (သံ-၅-၅၁၄၊ ဣႃႏၵိယသံယုတ္၊ ဇရာ၀ဂ္၊ ပုဗၺေကာ႒ကသုတ္)
*****
ဧရာ (မႏၲေလး)
စာၫႊန္း။
စကႌသုတ္အပါအ၀င္ နိကာယ္ငါးရပ္မွ သုတၱန္ေဒသနာမ်ား၊ အဖြင့္အ႒ကထာမ်ားႏွင့္ Jayatilleke ၏ Early Buddhist Theory of Knowledge ကို ကိုးကားပါသည္။
