ရွင္ေဒဝဒတ္ဟု ဆိုလွ်င္ ရဟန္းဆိုးတစ္ပါးဟု ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစုက လက္ခံထားၾကသည္။ ငါးရာငါးဆယ္ ဇာတ္ေပါင္းခန္းတို႔ကို ၾကည့္လိုက္လွ်င္လည္း လူဆိုးလူမိုက္ အမ်ားစုသည္ ေဒဝဒတ္ အေလာင္းလ်ာ ျဖစ္ေနတတ္ပါသည္။ ျမတ္စြာဘုရားကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္၊ သံဃာကို သင္းခြဲရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည့္ ရွင္ေဒဝဒတ္ကို ရဟန္းဆိုးတစ္ပါး အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကျခင္းသည္ လြန္သည္ဟု မဆိုႏိုင္။ သို႔ေသာ္ Reginald Ray ၏ Buddhist Saints in India (1994) စာအုပ္တြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္အား မတရားသျဖင့္ “အျပစ္တင္ခံရသည့္ သူေတာ္စဥ္ တစ္ပါး (A Condemned Saint)” အျဖစ္ ေရးသားထားကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုစာအုပ္ကို ဖြင့္ဖတ္ရန္ မလိုဘဲပင္ “ဘယ္လုိမ်ား ေတြးၿပီး ေရးလိုက္ပါလိမ့္” ဟု ေဝဖန္ခ်င္ၾကပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္ ေလာကတြင္ မိမိက လူယုတ္မာတစ္ဦးဟု ျမင္ထားသူကို အျခားသူမ်ားက သူေတာ္စဥ္တစ္ဦး အျဖစ္ ျမင္ေကာင္း ျမင္ႏိုင္ပါေသးသည္။
ေအဒီ ၄၀၄-ခုႏွစ္ခန္႔က မဇၩိမေဒသသို႔ ဘုရားဖူး ခရီးသြားခဲ့သည့္ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ ဖာဟီယန္ (ဖာရွန္ Faxian) ၏ မွတ္တမ္းအရ ထိုစဥ္က သာဝတၳိၿမိဳ႕ အနီးတြင္ ေဒဝဒတ္၏ ေနာက္လုိက္ ဂိုဏ္းသား ရဟန္းမ်ားကို ရွိေနေသးေၾကာင္း၊ ထိုရဟန္းမ်ားသည္ ေရွးဘုရားသံုးဆူကို ကိုးကြယ္ၾကေသာ္လည္း သက်မုနိဘုရားကို မကိုးကြယ္ေၾကာင္း ဆိုသည္။ ေအဒီ ၆၃၆-ခုႏွစ္ခန္႔က မဇၩိမေဒသသို႔ ဘုရားဖူးသြားခဲ့သည့္ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ ႐ႊန္က်န္ (Xuanzang) ကလည္း အဂၤတိုင္းမွ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သံုးေက်ာင္းတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ အဆံုးအမအတိုင္း ႏို႔ထြက္ အစားအစာမ်ားကို ဘုဥ္းမေပးၾကဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ႏွစ္ေပါင္း အေတာ္ၾကာသည့္တိုင္ အိႏၵိယတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ကို ေခါင္းေဆာင္တင္လိုသူမ်ား ရွိေနခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းအေထာက္အထား အခ်ိဳ႕ပင္ ျဖစ္သည္။ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေနာက္လိုက္မ်ားသည္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားအေပၚ ႐ိုးသားယံုၾကည္စြာ လိုက္နာၾကသူမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ထိုလမ္းစဥ္ကို အေၾကာင္းျပ၍ လာဘသကၠာယကို ရွာမွီးလုိသူမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
လူတစ္ဦးအား လူဆုိး လူေကာင္း ခြဲျခားသတ္မွတ္ရျခင္းသည္ လြယ္သည့္ ကိစၥမဟုတ္။ ပုထုဇဥ္ လူသားတစ္ဦးသည္ ရာခုိင္ႏႈန္းျပည့္ ေျခာက္ျပစ္ကင္းသဲလဲစင္ ျဖစ္မေနႏိုင္သလို၊ ရာႏႈန္းျပည့္ လူယုတ္မာ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ေနလိမ့္မည္ မဟုတ္။ ဇာတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ ေနာက္ပိုင္းဘဝကိုသာ ရင္းႏွီးသူတုိ႔က ေဒဝဒတ္ကို ေမြးရာပါ လူယုတ္မာ တစ္ဦးအျဖစ္ အလြယ္တကူ သတ္မွတ္ၾကပါလိမ့္မည္။ လလိတဝိတၳာရ၊ ဒိဗ်ာဝဒါန စသည့္ သကၠတဗုဒၶဝင္ က်မ္းစာမ်ားတြင္ဆိုလွ်င္ ေဒဝဒတ္ႏွင့္ သိဒၶတၳမင္းသားတို႔ိသည္ ငယ္စဥ္ကပင္ ၿပိဳင္ဖက္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ဇာတ္လမ္းဆန္ဆန္ သ႐ုပ္ေဖာ္ထားပါသည္။
သို႔ေသာ္ ပါဠိစာေပမ်ားအရ အေစာပိုင္းကာလ ေဒဝဒတ္ကို လူဆိုး လူမိုက္တစ္ဦး အျဖစ္ သတ္မွတ္၍ မရ။ ေဒဝဒတ္သည္ အာနႏၵာ၊ အႏု႐ုဒၶါစသည့္ အျခားေသာ သာကီဝင္မင္းသားမ်ားႏွင့္ အတူ ရဟန္းေဘာင္သို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့၍ ပုထုဇဥ္အျဖစ္ျဖင့္ပင္ ဈာန္ တန္ခိုးဣဒၶိပါဒ္မ်ား ရခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာ ကိုယ္တိုင္က ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ဘုန္းတန္ခိုးႀကီးသူ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ဖူးသည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေဟာသည့္ တရားတစ္ပုဒ္ကိုလည္း အရွင္သာရိပုတၱရာက ေထာက္ခံခ်က္ေပးဖူးသည္။ ေနာင္မွသာ ရွင္ ေဒဝဒတ္သည္ ဣႆာမစၦရိယႏွင့္ လာဘသကၠာယကို အေၾကာင္းျပဳကာ လမ္းမွားသို႔ ေလွ်ာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
သံဃာကို ေခါင္းေဆာင္၍ ဘုရားတစ္ဆူလုပ္ရန္ အႀကံဆိုး ျဖစ္လာေသာအခါ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ ဈာန္ အဘိညာဥ္တန္ခိုးမ်ားလည္း ပ်က္စီးသြားေတာ့သည္။ က်ဴသီးသည္ က်ဴပင္ကို ဖ်က္ဆီးသကဲ့သို႔ ယုတ္မာေသာ စိတ္အႀကံက ေဒဝဒတ္ကို ဖ်က္ဆီးလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သံဃာကို ေခါင္းေဆာင္လိုသည့္ အႀကံဆိုးကို ထင္ထင္ရွားရွားပင္ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုလာေတာ့သည္။ ထိုအခါတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္အား သံဃာအဖြဲ႔အစည္းက ပကာသနိယကံျပဳကာ “ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ယခင္ကဲ့သို႔ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ အမူအက်င့္ေျပာင္းသြားၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ရွင္ေဒဝဒတ္ ျပဳမူေျပာဆိုသည္တို႔သည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာႏွင့္ မသက္ဆိုင္ေတာ့ေၾကာင္း” ကို ရာဇၿဂိဳဟ္ၿမိဳ႕၌ လွည့္လည္ ေၾကညာေစသည္။ ယခင္က ရွင္ေဒဝဒတ္အား ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ဖူးေသာ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္ ထိုသို႔ေၾကညာရန္အတြက္ အေစာပိုင္းတြင္ ဝန္ေလးေနခဲ့သည္။ ယခင္က အမွန္အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့သလိုပင္၊ ယခုကဲ့သို႔ ရွင္ေဒဝဒတ္ မူေျပာင္းသြားသည့္ အခါတြင္လည္း အမွန္အတိုင္းပင္ ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာရန္ ဘုရားရွင္က တိုက္တြန္းရသည္။ အကယ္၍သာ ဤေနရာတြင္ ျပတ္သားမႈ မရွိဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနခဲ့ပါက၊ ရွင္ေဒဝဒတ္ က်ဴးလြန္မည့္ မေကာင္းမႈမ်ားသည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္လာမည္ျဖစ္သည္။ ေနာင္တြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ အဇာတသတ္ကို ေျမႇာက္ပင့္၍ ဖခင္ကို သတ္ကာ မင္းအာဏာကို ရယူေစခဲ့သည္။ ဘုရားရွင္အားလည္း လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။
အၾကမ္းနည္းျဖင့္ သံဃာကို ဦးစီးႏုိင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ား မေအာင္ျမင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ား၏ အၾကည္ညိဳပါ ေလ်ာ့ပါးသြားေလသည္။ ထိုအခါတြင္ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ား၏ ၾကည္ညိဳမႈကို ျပန္လည္ရယူရန္ႏွင့္ သံဃာထုကို စည္း႐ံုးႏိုင္ရန္အတြက္ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ အႏုနည္းကို ေျပာင္း၍ က်င့္သံုးသည္။ သံဃာကို သင္းခြဲ၍ သီးျခား ဂိုဏ္းထူေထာင္ရန္ အားထုတ္သည္။ ေအာက္ပါ စည္းကမ္းခ်က္ ၅-ခ်က္ကို ရဟန္းတို႔ အသက္ထက္ဆံုး လိုက္နာရမည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားအျဖစ္ ျပဌာန္းေပးရန္ ေဒဝဒတ္က ဗုဒၶထံ ေတာင္းဆိုသည္။
(၁) ၿမိဳ႕ေက်ာင္း႐ြာေက်ာင္းတြင္ မေနဘဲ ေတာ၌သာ သီတင္းသံုးရန္၊
(၂) ပင့္ဖိတ္ေသာ ဆြမ္းကို မစားဘဲ ဆြမ္းခံ၍သာ စားရန္၊
(၃) ဒါယကာတုိ႔ လွဴဒါန္းေသာ သကၤန္းကို မဝတ္ဘဲ ပံသုကူသကၤန္းကိုသာ ဝတ္႐ံုရန္၊
(၄) အမိုးအကာရွိေသာေက်ာင္းတြင္ မေနဘဲ သစ္ပင္ရင္း၌သာ သီတင္းသံုးရန္၊
(၅) အသားငါး မစားဘဲ သက္သတ္လြတ္ ဆြမ္းကိုသာ စားရန္ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
သို႔ေသာ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေတာင္းဆိုသည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို ဗုဒၶက ပယ္ခ်ခဲ့သည္။ ရဟန္းေဂါတမက လက္မခံေသာ္လည္း ထိုစည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို မိမိတို႔ လိုက္နာေတာ့မည္ဟု ရွင္ေဒဝဒတ္က ေၾကညာကာ သံဃာထုကို သင္းခြဲသည္။ မသိနားမလည္ေသာ ရဟန္းငယ္မ်ားႏွင့္ ရာဇၿဂိဳဟ္ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားအခ်ိဳ႕က ရွင္ေဒဝဒတ္ ေနာက္သို႔ ပါသြားၾကသည္။
စင္စစ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေတာင္းဆိုသည့္ စည္းကမ္းခ်က္ ၅-ခ်က္သည္ အလြန္ေကာင္းမြန္သည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။ ပထမ ၄-ခ်က္သည္ ရဟန္းေတာ္တို႔ က်င့္သံုးရန္ ခြင့္ျပဳထားခဲ့သည့္ ဓူတင္အက်င့္ ေလးပါးပင္ ျဖစ္သည္။ ထိုဓူတင္အက်င့္မ်ားကို အလိုနည္းျခင္း၊ ကိေလသာေခါင္းပါးျခင္း၊ ဒါယကာတို႔က ျပဳစု ေမြးျမဴလြယ္ျခင္းစသည့္ ဂုဏ္မ်ားျဖင့္ ဘုရားရွင္က ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူ ေလ့ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္လွ်င္ အဘယ္ေၾကာင့္ ဘုရားရွင္က ျငင္းပယ္ခဲ့ပါသနည္း။ ေကာင္းပင္ ေကာင္းျငားေသာ္လည္း မျဖစ္မေန လိုက္နာရန္ လိုအပ္ျခင္း မရွိ၍ ျဖစ္သည္။ သဒၶါတရား ထက္ျမက္၍ စြမ္းႏိုင္ပါက ဓူတင္အက်င့္မ်ားကို လိုက္နာႏိုင္သည္။ အကယ္၍ က်န္းမာေရးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ အျခား အေၾကာင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ ဓူတင္အက်င့္မ်ားကို မလိုက္နာႏိုင္ေသာ္လည္း တရားဓမၼကို လိုက္နာက်င့္သံုးႏုိင္သည္သာ ျဖစ္သည္။ မျဖစ္မေန လိုအပ္ျခင္း မရွိပါဘဲ ဝိနည္း ဥပေဒတရပ္အေနျဖင့္ သတ္မွတ္လိုက္ပါက ေကာင္းက်ိဳးထက္ ဆိုးျပစ္က ပိုမ်ားေနပါလိမ့္မည္။
သို႔ေသာ္ အသိဉာဏ္ နည္းပါးသူမ်ား၊ အဂတိမကင္းသူမ်ားကမူ ဤအခ်က္ကို နားလည္သေဘာေပါက္မည္ မဟုတ္။ ရွင္ေဒဝဒတ္ကိုပင္ ပို၍ ၾကည္ညိဳ အားက်ေနၾကပါလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဘုရား ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီး ႏွစ္ရာခ်ီသည့္တိုင္ အိႏၵိယတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ဂိုဏ္းသား ရဟန္းမ်ား က်န္ေနခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုသူတို႔က ရွင္ေဒဝဒတ္ က်ဴးလြန္ခဲ့သည္ဆိုသည့္ အျပစ္မ်ားအား အျပစ္ဟု မျမင္ၾက။ အဇာတသတ္အား ေျမႇာက္ပင့္ေပးျခင္း၊ ဗုဒၶအား လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ျခင္းစသည့္ ဇာတ္လမ္းမ်ားသည္လည္း သူတို႔ဆရာ ရွင္ေဒဝဒတ္ေပၚ အျပစ္ပံုခ်ရန္အတြက္ ပါဠိေတာ္မ်ားတြင္ ထုိးဇာတ္အျဖစ္ ဖန္တီး ထည့္သြင္းထား သေယာင္ပင္ ယူဆခဲ့ၾကေပလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ Ray က ယင္း၏ Buddhist Saint in India စာအုပ္တြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္အား အာရညက ေဆာက္တည္သည့္ သူေတာ္စဥ္တစ္ပါး အျဖစ္ ေရးသားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ စင္စစ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ အဆိုတင္သြင္းခဲ့သည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို အေပၚယံမွ်ၾကည့္၍ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ သူေတာ္စဥ္တစ္ပါး ဟုတ္-မဟုတ္ကို အလြယ္တကူ ဆံုးျဖတ္၍ မရ။ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ လုပ္ရပ္မ်ား၊ ထိုစည္းကမ္းခ်က္မ်ား၏ ေနာက္ကြယ္မွ အႀကံအစည္မ်ားကို အဂတိကင္းကင္း ပိုင္းျခားေဝဖန္ႏိုင္မွသာ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ရဟန္းဆိုးတစ္ပါး ျဖစ္ေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ သူေတာ္စဥ္ ျဖစ္ခဲ့သည့္ အေစာပိုင္းဘဝကာလႏွင့္ ဣႆာမစၦရိယ၊ လာဘသကၠာယ လႊမ္းမိုးခံရသည့္ ရဟန္းဆိုးဘဝ ေနာက္ပိုင္းကာလတို႔ကိုလည္း ေရာေထြးျခင္း မျပဳဘဲ ကြဲျပားျပတ္သားစြာ နားလည္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။
ဧရာ (မႏၲေလး)
စာၫႊန္း။
၁။ ဝိနည္း စူဠဝါ သံဃေဘဒကကၡႏၶ
၂။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ ပၪၥကနိပါတ္ ကကုဓေထရသုတ္ (အံ.၅.၁၀၀)
၃။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ နဝကနိပါတ္ သိလာယူပသုတ္(အံ.၉.၂၆)
၄။ Ray, Reginald, Buddhist Saints in India. Oxford University Press, 1994
၅။ Max Deeg, The Sangha of Devadatta: Fiction and History of a Hearsay in the Buddhist Tradition, 1999.
၆။ Bhikkhu Sujato, Why Devadatta was No Saint
ေအဒီ ၄၀၄-ခုႏွစ္ခန္႔က မဇၩိမေဒသသို႔ ဘုရားဖူး ခရီးသြားခဲ့သည့္ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ ဖာဟီယန္ (ဖာရွန္ Faxian) ၏ မွတ္တမ္းအရ ထိုစဥ္က သာဝတၳိၿမိဳ႕ အနီးတြင္ ေဒဝဒတ္၏ ေနာက္လုိက္ ဂိုဏ္းသား ရဟန္းမ်ားကို ရွိေနေသးေၾကာင္း၊ ထိုရဟန္းမ်ားသည္ ေရွးဘုရားသံုးဆူကို ကိုးကြယ္ၾကေသာ္လည္း သက်မုနိဘုရားကို မကိုးကြယ္ေၾကာင္း ဆိုသည္။ ေအဒီ ၆၃၆-ခုႏွစ္ခန္႔က မဇၩိမေဒသသို႔ ဘုရားဖူးသြားခဲ့သည့္ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ ႐ႊန္က်န္ (Xuanzang) ကလည္း အဂၤတိုင္းမွ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သံုးေက်ာင္းတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ အဆံုးအမအတိုင္း ႏို႔ထြက္ အစားအစာမ်ားကို ဘုဥ္းမေပးၾကဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ႏွစ္ေပါင္း အေတာ္ၾကာသည့္တိုင္ အိႏၵိယတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ကို ေခါင္းေဆာင္တင္လိုသူမ်ား ရွိေနခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းအေထာက္အထား အခ်ိဳ႕ပင္ ျဖစ္သည္။ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေနာက္လိုက္မ်ားသည္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည့္ လမ္းစဥ္မ်ားအေပၚ ႐ိုးသားယံုၾကည္စြာ လိုက္နာၾကသူမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ထိုလမ္းစဥ္ကို အေၾကာင္းျပ၍ လာဘသကၠာယကို ရွာမွီးလုိသူမ်ားလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
လူတစ္ဦးအား လူဆုိး လူေကာင္း ခြဲျခားသတ္မွတ္ရျခင္းသည္ လြယ္သည့္ ကိစၥမဟုတ္။ ပုထုဇဥ္ လူသားတစ္ဦးသည္ ရာခုိင္ႏႈန္းျပည့္ ေျခာက္ျပစ္ကင္းသဲလဲစင္ ျဖစ္မေနႏိုင္သလို၊ ရာႏႈန္းျပည့္ လူယုတ္မာ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ေနလိမ့္မည္ မဟုတ္။ ဇာတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ ေနာက္ပိုင္းဘဝကိုသာ ရင္းႏွီးသူတုိ႔က ေဒဝဒတ္ကို ေမြးရာပါ လူယုတ္မာ တစ္ဦးအျဖစ္ အလြယ္တကူ သတ္မွတ္ၾကပါလိမ့္မည္။ လလိတဝိတၳာရ၊ ဒိဗ်ာဝဒါန စသည့္ သကၠတဗုဒၶဝင္ က်မ္းစာမ်ားတြင္ဆိုလွ်င္ ေဒဝဒတ္ႏွင့္ သိဒၶတၳမင္းသားတို႔ိသည္ ငယ္စဥ္ကပင္ ၿပိဳင္ဖက္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ဇာတ္လမ္းဆန္ဆန္ သ႐ုပ္ေဖာ္ထားပါသည္။
သို႔ေသာ္ ပါဠိစာေပမ်ားအရ အေစာပိုင္းကာလ ေဒဝဒတ္ကို လူဆိုး လူမိုက္တစ္ဦး အျဖစ္ သတ္မွတ္၍ မရ။ ေဒဝဒတ္သည္ အာနႏၵာ၊ အႏု႐ုဒၶါစသည့္ အျခားေသာ သာကီဝင္မင္းသားမ်ားႏွင့္ အတူ ရဟန္းေဘာင္သို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့၍ ပုထုဇဥ္အျဖစ္ျဖင့္ပင္ ဈာန္ တန္ခိုးဣဒၶိပါဒ္မ်ား ရခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာ ကိုယ္တိုင္က ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ဘုန္းတန္ခိုးႀကီးသူ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ဖူးသည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေဟာသည့္ တရားတစ္ပုဒ္ကိုလည္း အရွင္သာရိပုတၱရာက ေထာက္ခံခ်က္ေပးဖူးသည္။ ေနာင္မွသာ ရွင္ ေဒဝဒတ္သည္ ဣႆာမစၦရိယႏွင့္ လာဘသကၠာယကို အေၾကာင္းျပဳကာ လမ္းမွားသို႔ ေလွ်ာက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
သံဃာကို ေခါင္းေဆာင္၍ ဘုရားတစ္ဆူလုပ္ရန္ အႀကံဆိုး ျဖစ္လာေသာအခါ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ ဈာန္ အဘိညာဥ္တန္ခိုးမ်ားလည္း ပ်က္စီးသြားေတာ့သည္။ က်ဴသီးသည္ က်ဴပင္ကို ဖ်က္ဆီးသကဲ့သို႔ ယုတ္မာေသာ စိတ္အႀကံက ေဒဝဒတ္ကို ဖ်က္ဆီးလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သံဃာကို ေခါင္းေဆာင္လိုသည့္ အႀကံဆိုးကို ထင္ထင္ရွားရွားပင္ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုလာေတာ့သည္။ ထိုအခါတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္အား သံဃာအဖြဲ႔အစည္းက ပကာသနိယကံျပဳကာ “ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ယခင္ကဲ့သို႔ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ အမူအက်င့္ေျပာင္းသြားၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ရွင္ေဒဝဒတ္ ျပဳမူေျပာဆိုသည္တို႔သည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာႏွင့္ မသက္ဆိုင္ေတာ့ေၾကာင္း” ကို ရာဇၿဂိဳဟ္ၿမိဳ႕၌ လွည့္လည္ ေၾကညာေစသည္။ ယခင္က ရွင္ေဒဝဒတ္အား ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့ဖူးေသာ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္ ထိုသို႔ေၾကညာရန္အတြက္ အေစာပိုင္းတြင္ ဝန္ေလးေနခဲ့သည္။ ယခင္က အမွန္အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့သလိုပင္၊ ယခုကဲ့သို႔ ရွင္ေဒဝဒတ္ မူေျပာင္းသြားသည့္ အခါတြင္လည္း အမွန္အတိုင္းပင္ ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာရန္ ဘုရားရွင္က တိုက္တြန္းရသည္။ အကယ္၍သာ ဤေနရာတြင္ ျပတ္သားမႈ မရွိဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနခဲ့ပါက၊ ရွင္ေဒဝဒတ္ က်ဴးလြန္မည့္ မေကာင္းမႈမ်ားသည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္လာမည္ျဖစ္သည္။ ေနာင္တြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ အဇာတသတ္ကို ေျမႇာက္ပင့္၍ ဖခင္ကို သတ္ကာ မင္းအာဏာကို ရယူေစခဲ့သည္။ ဘုရားရွင္အားလည္း လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ရန္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။
အၾကမ္းနည္းျဖင့္ သံဃာကို ဦးစီးႏုိင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ား မေအာင္ျမင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ား၏ အၾကည္ညိဳပါ ေလ်ာ့ပါးသြားေလသည္။ ထိုအခါတြင္ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ား၏ ၾကည္ညိဳမႈကို ျပန္လည္ရယူရန္ႏွင့္ သံဃာထုကို စည္း႐ံုးႏိုင္ရန္အတြက္ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ အႏုနည္းကို ေျပာင္း၍ က်င့္သံုးသည္။ သံဃာကို သင္းခြဲ၍ သီးျခား ဂိုဏ္းထူေထာင္ရန္ အားထုတ္သည္။ ေအာက္ပါ စည္းကမ္းခ်က္ ၅-ခ်က္ကို ရဟန္းတို႔ အသက္ထက္ဆံုး လိုက္နာရမည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားအျဖစ္ ျပဌာန္းေပးရန္ ေဒဝဒတ္က ဗုဒၶထံ ေတာင္းဆိုသည္။
(၁) ၿမိဳ႕ေက်ာင္း႐ြာေက်ာင္းတြင္ မေနဘဲ ေတာ၌သာ သီတင္းသံုးရန္၊
(၂) ပင့္ဖိတ္ေသာ ဆြမ္းကို မစားဘဲ ဆြမ္းခံ၍သာ စားရန္၊
(၃) ဒါယကာတုိ႔ လွဴဒါန္းေသာ သကၤန္းကို မဝတ္ဘဲ ပံသုကူသကၤန္းကိုသာ ဝတ္႐ံုရန္၊
(၄) အမိုးအကာရွိေသာေက်ာင္းတြင္ မေနဘဲ သစ္ပင္ရင္း၌သာ သီတင္းသံုးရန္၊
(၅) အသားငါး မစားဘဲ သက္သတ္လြတ္ ဆြမ္းကိုသာ စားရန္ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
သို႔ေသာ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေတာင္းဆိုသည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို ဗုဒၶက ပယ္ခ်ခဲ့သည္။ ရဟန္းေဂါတမက လက္မခံေသာ္လည္း ထိုစည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို မိမိတို႔ လိုက္နာေတာ့မည္ဟု ရွင္ေဒဝဒတ္က ေၾကညာကာ သံဃာထုကို သင္းခြဲသည္။ မသိနားမလည္ေသာ ရဟန္းငယ္မ်ားႏွင့္ ရာဇၿဂိဳဟ္ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားအခ်ိဳ႕က ရွင္ေဒဝဒတ္ ေနာက္သို႔ ပါသြားၾကသည္။
စင္စစ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ေတာင္းဆိုသည့္ စည္းကမ္းခ်က္ ၅-ခ်က္သည္ အလြန္ေကာင္းမြန္သည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။ ပထမ ၄-ခ်က္သည္ ရဟန္းေတာ္တို႔ က်င့္သံုးရန္ ခြင့္ျပဳထားခဲ့သည့္ ဓူတင္အက်င့္ ေလးပါးပင္ ျဖစ္သည္။ ထိုဓူတင္အက်င့္မ်ားကို အလိုနည္းျခင္း၊ ကိေလသာေခါင္းပါးျခင္း၊ ဒါယကာတို႔က ျပဳစု ေမြးျမဴလြယ္ျခင္းစသည့္ ဂုဏ္မ်ားျဖင့္ ဘုရားရွင္က ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူ ေလ့ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္လွ်င္ အဘယ္ေၾကာင့္ ဘုရားရွင္က ျငင္းပယ္ခဲ့ပါသနည္း။ ေကာင္းပင္ ေကာင္းျငားေသာ္လည္း မျဖစ္မေန လိုက္နာရန္ လိုအပ္ျခင္း မရွိ၍ ျဖစ္သည္။ သဒၶါတရား ထက္ျမက္၍ စြမ္းႏိုင္ပါက ဓူတင္အက်င့္မ်ားကို လိုက္နာႏိုင္သည္။ အကယ္၍ က်န္းမာေရးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ အျခား အေၾကာင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ ဓူတင္အက်င့္မ်ားကို မလိုက္နာႏိုင္ေသာ္လည္း တရားဓမၼကို လိုက္နာက်င့္သံုးႏုိင္သည္သာ ျဖစ္သည္။ မျဖစ္မေန လိုအပ္ျခင္း မရွိပါဘဲ ဝိနည္း ဥပေဒတရပ္အေနျဖင့္ သတ္မွတ္လိုက္ပါက ေကာင္းက်ိဳးထက္ ဆိုးျပစ္က ပိုမ်ားေနပါလိမ့္မည္။
သို႔ေသာ္ အသိဉာဏ္ နည္းပါးသူမ်ား၊ အဂတိမကင္းသူမ်ားကမူ ဤအခ်က္ကို နားလည္သေဘာေပါက္မည္ မဟုတ္။ ရွင္ေဒဝဒတ္ကိုပင္ ပို၍ ၾကည္ညိဳ အားက်ေနၾကပါလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဘုရား ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီး ႏွစ္ရာခ်ီသည့္တိုင္ အိႏၵိယတြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ ဂိုဏ္းသား ရဟန္းမ်ား က်န္ေနခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုသူတို႔က ရွင္ေဒဝဒတ္ က်ဴးလြန္ခဲ့သည္ဆိုသည့္ အျပစ္မ်ားအား အျပစ္ဟု မျမင္ၾက။ အဇာတသတ္အား ေျမႇာက္ပင့္ေပးျခင္း၊ ဗုဒၶအား လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ျခင္းစသည့္ ဇာတ္လမ္းမ်ားသည္လည္း သူတို႔ဆရာ ရွင္ေဒဝဒတ္ေပၚ အျပစ္ပံုခ်ရန္အတြက္ ပါဠိေတာ္မ်ားတြင္ ထုိးဇာတ္အျဖစ္ ဖန္တီး ထည့္သြင္းထား သေယာင္ပင္ ယူဆခဲ့ၾကေပလိမ့္မည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ Ray က ယင္း၏ Buddhist Saint in India စာအုပ္တြင္ ရွင္ေဒဝဒတ္အား အာရညက ေဆာက္တည္သည့္ သူေတာ္စဥ္တစ္ပါး အျဖစ္ ေရးသားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ စင္စစ္ ရွင္ေဒဝဒတ္ အဆိုတင္သြင္းခဲ့သည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို အေပၚယံမွ်ၾကည့္၍ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ သူေတာ္စဥ္တစ္ပါး ဟုတ္-မဟုတ္ကို အလြယ္တကူ ဆံုးျဖတ္၍ မရ။ ရွင္ေဒဝဒတ္၏ လုပ္ရပ္မ်ား၊ ထိုစည္းကမ္းခ်က္မ်ား၏ ေနာက္ကြယ္မွ အႀကံအစည္မ်ားကို အဂတိကင္းကင္း ပိုင္းျခားေဝဖန္ႏိုင္မွသာ ရွင္ေဒဝဒတ္သည္ ရဟန္းဆိုးတစ္ပါး ျဖစ္ေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္ေဒဝဒတ္ သူေတာ္စဥ္ ျဖစ္ခဲ့သည့္ အေစာပိုင္းဘဝကာလႏွင့္ ဣႆာမစၦရိယ၊ လာဘသကၠာယ လႊမ္းမိုးခံရသည့္ ရဟန္းဆိုးဘဝ ေနာက္ပိုင္းကာလတို႔ကိုလည္း ေရာေထြးျခင္း မျပဳဘဲ ကြဲျပားျပတ္သားစြာ နားလည္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။
ဧရာ (မႏၲေလး)
စာၫႊန္း။
၁။ ဝိနည္း စူဠဝါ သံဃေဘဒကကၡႏၶ
၂။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ ပၪၥကနိပါတ္ ကကုဓေထရသုတ္ (အံ.၅.၁၀၀)
၃။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ နဝကနိပါတ္ သိလာယူပသုတ္(အံ.၉.၂၆)
၄။ Ray, Reginald, Buddhist Saints in India. Oxford University Press, 1994
၅။ Max Deeg, The Sangha of Devadatta: Fiction and History of a Hearsay in the Buddhist Tradition, 1999.
၆။ Bhikkhu Sujato, Why Devadatta was No Saint
