ပညာေရးႏွင့္ဆိုင္ေသာ အေတြးမ်ား

Education ကို ျမန္မာတို႔က “ပညာေရး” ဟု ဘာသာျပန္သည္။ အိႏၵိယတို႔ကမူ “သိကၡာ Śikṣā” ဟု ဘာသာျပန္သည္။ “သိကၡာ” သည္ ဟိႏၵဴ၊ ပါဠိ၊ သကၠတ ဘာသာစကားတြင္ “သင္ယူျခင္း၊ ေလ့က်င့္ျခင္း” ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ဗုဒၶသာသနာတြင္ သိကၡာကို သီလသိကၡာ၊ သမာဓိသိကၡာ၊ ပညာသိကၡာဟု အဆင့္သံုးဆင့္ ပိုင္း၍ ျပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ “သိကၡာ” ဟူသည္ မိမိ၏ သႏၲာန္တြင္ ကိုယ္က်င့္တရား၊ စူးစိုက္တည္ၾကည္မႈႏွင့္ အမွန္ကို ထိုးထြင္းသိျမင္ႏိုင္သည့္ ပညာတို႔ကို အဆင့္ဆင့္ ေလ့က်င့္ သင္ယူရသည့္ ျဖစ္စဥ္ တရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာတို႔က Education ကို ပညာေရးဟု ဘာသာျပန္ သံုးစြဲျခင္းသည္ သိကၡာသံုးပါး အနက္ ေခါင္ကို ကိုင္၍ ေျပာလုိက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

သို႔ေသာ္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ပညာေရးဟု ဆိုလိုက္လွ်င္ ပညာေရး၏ က်ယ္ေျပာေလးနက္သည့္ အဓိပၸါယ္မ်ားထက္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ စာေမးပြဲရလဒ္မ်ား၊ ဘြဲ႔လက္မွတ္မ်ားကိုသာ ေျပးျမင္တတ္ၾကသည္။ ဘြဲ႔လက္မွတ္မ်ားသည္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ဖန္တီးေပးႏိုင္၍ ပညာေရးသည္ ဘဝေအာင္ျမင္မႈအတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ိဳး ျဖစ္သည္ဟု ဆိုျခင္းသည္ လံုးဝ မွားယြင္းေနသည္ဟု မဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း၊ ရာႏႈန္းျပည့္ေတာ့ မမွန္။ ပညာေရးသည္ အသိဉာဏ္စြမ္းရည္ (cognitive skills) ထက္ျမက္ေအာင္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ရန္ သာမက၊ ကိုယ္က်င့္ စ႐ိုက္ေကာင္းမ်ားကို ေလ့က်င့္ ပ်ိဳးေထာင္ေပးသည့္ စာရိတၱပညာေရး (character education) လည္း လိုအပ္ပါသည္။ ပညာေရးကို ေက်ာင္းသင္ခန္းစာ သက္သက္အျဖစ္သာ ႐ႈျမင္ျခင္းသည္ ပညာေရး တခုလံုးကို လႊမ္းၿခံဳ မျမင္ဘဲ၊ အစိတ္အပိုင္းေလးတခုကိုသာ ကြက္၍ ျမင္ျခင္းႏွင့္ တူသည္။

စာရိတၱပညာေရး ဟူသည္ အသစ္အဆန္းေတာ့ မဟုတ္။ ေရွးယခင္က အေနာက္တုိင္း ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ေစ၊ အေရွ႕တိုင္းမွ ျဗဟၼဏပညာေရး၊ ဗုဒၶဘာသာပညာေရးႏွင့္ ကြန္ျဖဴးရွပ္ပညာေရးတို႔တြင္ ျဖစ္ေစ စာရိတၱပညာေရးသည္ ပညာေရး၏ ႏွလံုးသည္းပြတ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၉-ရာစုေႏွာင္းပိုင္းႏွင့္ ၂၀-ရာစုကာလ ေခတ္ပညာေက်ာင္းမ်ား ထြန္းကားလာမွသာ စာရိတၱပညာေရးဖက္တြင္ ေပါ့ေလ်ာ့လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ပညာမည္မွ် တတ္ပါေစ ကိုယ္က်င့္သီလ မရွိပါက လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြက္ အႏၲရာယ္ျပဳႏိုင္သည္။ ကိုယ္က်င့္သီလ ေကာင္းမြန္ေသာ္လည္း အသိပညာမရွိ ျပန္လွ်င္လည္း လိုရာပန္းတိုင္သို႔ ေရာက္ႏိုင္မည္ မဟုတ္။ ေသာဏဒ႑သုတ္မွ ပုဏၰား၏ စကားျဖင့္ဆိုရလွ်င္ “လက္တဖက္ကို အျခားလက္တဖက္ျဖင့္ ေဆးေၾကာရသလို၊ သီလကို ပညာႏွင့္ စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာရ၍ ပညာကို သီလျဖင့္ စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာရပါသည္”။

ယေန႔ေခတ္ ပညာေရးနယ္ပယ္တြင္ စာရိတၱ (character) ဟူေသာ ေဝါဟာရကို Moral character ႏွင့္ Performance character ဟု ထပ္မံ၍ ခြဲလာၾကသည္။ Moral character သည္ ကိုယ္ခ်င္းစာနာမႈ၊ ၾကင္နာသနားမႈ၊ မိမိကိုယ္တုိင္ႏွင့္ သူတဖက္သားအား ေလးစားမႈ၊ တရားမွ်တမႈစသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္ အေရးပါသည့္ အရည္အခ်င္းမ်ား ျဖစ္သည္။ Performance character သည္ မိမိ၏ စိတ္ခံစားမႈ အေလွ်ာက္ အလွ်င္စလို မတုန္႔ျပန္ျခင္း၊ စိတ္ရွည္သည္းခံျခင္း၊ အလုပ္တခုတြင္ ၾကာရွည္ အာ႐ံုစူးစိုက္ထားႏိုင္ျခင္း၊ အလြယ္တကူျဖင့္ အ႐ႈံးမေပးျခင္း၊ ဇြဲလံု႔လရွိျခင္း စသည့္ အလုပ္တခုကို ၿပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္ရန္ ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ အေရးပါသည့္ အရည္အခ်င္းမ်ား ျဖစ္သည္။ အၾကမ္းဖ်ဥ္းအားျဖင့္ အသိဉာဏ္ စြမ္းရည္တို႔ (Cognitive skills) ကို ပညာအုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္း၍၊ Moral characters တုိ႔ကို သီလအုပ္စု၊ Performance characters တို႔ကို သမာဓိအုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္းႏိုင္ပါသည္။ သမာဓိအုပ္စုတြင္ ဝီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိဟူသည့္ အရည္အေသြးမ်ား ပါဝင္ေနသည္။

၂၀-ရာစု ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဗဟုသုတႏွင့္ အသိဉာဏ္စြမ္းရည္ကိုသာ အဓိကထား သင္ၾကားေပးၾကၿပီး၊ စာရိတၱပညာေရးက မဆိုသေလာက္သာ ပါတတ္သည္။ စာရိတၱပညာေရးတြင္လည္း ကိုယ္က်င့္တရားႏွင့္ ျပည္သူနီတိကဲ့သို႔ သီလပိုင္းဆိုင္ရာ တန္ဖိုးမ်ားကိုသာ သင္ၾကားေပးၿပီး၊ အလုပ္တခုကို ၿပီးေျမာက္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ လုိအပ္သည့္ Performance characters ကို တခုတ္တရ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္းမ်ိဳး မရွိခဲ့။ ခရီးသြားဟန္လြဲ ပါသြားသည္သာ ရွိသည္။ ထို႔သို႔ ျဖစ္ရျခင္းသည္လည္း ဗဟုသုတႏွင့္ အသိဉာဏ္စြမ္းရည္ ထက္ျမက္၍ Intelligence Quotient (IQ) ေကာင္းသူတို႔ကသာ ဘဝတြင္ ေအာင္ျမင္သူမ်ား ျဖစ္လာမည္ဟု ယူဆခဲ့ၾက၍ ျဖစ္သည္။

၁၉၉ဝ-ခုႏွစ္ Daniel Goleman ၏ Emotional Intelligence စာအုပ္ထြက္လာၿပီးေနာက္ပိုင္းတြင္မူ Emotional Quotient (EQ) ဟူေသာ ေဝါဟာရကအေတာ္ေလး ေရပန္းစားလာခဲ့သည္။ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ အလုပ္ခြင္မ်ားတြင္ Emotional Intelligence ကို မိတ္ဆက္ေပးလာၾကသည္။ ခ်ီကာဂိုတကၠသိုလ္မွ စီးပြားေရး ႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ James Heckman ၏ လတ္တေလာ သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားအရ ဘဝေအာင္ျမင္မႈအတြက္ IQ က ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ်သာ အေထာက္အကူျပဳသည္။ ပ်င္းစရာေကာင္းသည့္ အလုပ္မ်ိဳး၊ ဆုလဒ္ရမည္မဟုတ္သည့္ အလုပ္မ်ိဳးကို စိတ္ရွည္ရွည္ထား၍ လုပ္ႏိုင္သည့္ ဇြဲ၊ တာဝန္သိစိတ္၊ မိမိကုိယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈစသည့္ ဉာဏ္ရည္ႏွင့္ မဆိုင္သည့္ အရည္အခ်င္းေတြက (non-cognitive skills) က ပို၍ အေရးပါေၾကာင္းေတြ႔ရွိခဲ့သည္။ ပင္ဆာေဗးနီးယား တကၠသိုလ္မွ စိတ္ပညာရွင္ Angela Duckworth ကလည္း IQ ကုိယ္တိုင္က စိတ္အားထက္သန္မႈနဲ႔ ဇြဲလံု႕လတုိ႔ေပၚမွာ မူတည္ေနေၾကာင္းကို တင္ျပခဲ့သည္။ ထိုသို႔ေသာ သုေတသနမ်ား ထြက္လာၿပီးေနာက္ပိုင္း အေမရိကန္တြင္ Performance character ကို ဦးစားေပးသည့္ ေက်ာင္းမ်ား အလ်ိဳအလ်ိဳ ထြက္ေပၚလာသည္။

ျမန္မာျပည္မွာလည္း သီလသိကၡာ၊ သမာဓိသိကၡာ၊ ပညာသိကၡာဟူသည့္ သိကၡာသံုးပါး အခ်ိဳးညီညီ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးႏိုင္မည့္ ပညာေရးစနစ္မ်ိဳး ေပၚထြန္းလာေစလိုပါသည္။

ဧရာ (မႏၲေလး)

စာညႊန္း
1. Paul Tough, How Children Succeed: Grit, Curiosity, and the Hidden Power of Character (2012)
2. Matthew Davidson and Thomas Lickona, Smart and Good: Integrating Performance Character and Moral Character in Schools (2007)

The Land of 10,000 Lakes သို႔ အလည္တေခါက္

စကၤာပူမွာေနစဥ္ကတည္းက ကိုဧရာက ဒီကို အလုပ္ကိစၥနဲ႔ လာရေလ့ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီအခါေတြ ကတည္းက ဒီမွာေရာက္ေနတဲ့ သူငယ္ခ်င္းက အလည္လိုက္လာဖို႔ ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။ အေၾကာင္းမညီညြတ္လို႔ မေရာက္ျဖစ္ခဲ့ဘူး။ ဒီႏိုင္ငံကို ေျပာင္းလာရေတာ့ transit ဝင္ရတဲ့ ေလဆိပ္မို႔၊ သည္ႏိုင္ငံရဲ႕ေျမမွာ ပထမဦးဆံုးေျခခ်ရတဲ့ အမွတ္တရၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ Minneapolis and Saint Paul ၿမိဳ႕ႀကီးႏွစ္ၿမိဳ႕ ဆက္ေနသမို႔ Twin Cities လို႔ ေခၚတဲ့ Minnesota ျပည္နယ္ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ရယ္ပါ။

ေလဆိပ္ Taxi stand မွာ အျဖဴေရာင္အငွားယာဥ္ေတြ ညီညီညာညာ ရပ္ထားပံုက ၾကည့္လို႔ပင္ ေကာင္းေသးရဲ႕။ ကိုယ့္အလွည့္က်တဲ့ ဂိတ္နံပါတ္က ကားဆီသြား…တည္းခိုမည့္ ေဟာ္တယ္ နာမည္နဲ႕ လိပ္စာ ေရးထားတဲ့ စာရြက္ပိုင္းေလးကို ဒရိုင္ဘာကို ေပးလိုက္ေတာ့ (ကိုယ့္ English အသံထြက္ကိုယ္မယံုၾကည္လို႔၊ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားရတာပါ။) သူက ေဟာ္တယ္နာမည္ကို ကားရဲ႕ GPS စက္မွာရိုက္ထည့္ေပမည့္ လမ္းၫႊန္က ထြက္မလာဘူး။ သူ စက္မွာ ဟိုစမ္းဒီစမ္းလုပ္ေနခ်ိန္၊ ကိုယ့္စိတ္ထဲ ဝင္လာတဲ့ အေတြးက “မအူမလည္ သားအမိမို႔ လူလည္က်ၿပီး အေဝးႀကီး လွည့္ပတ္ေခၚသြားၿပီးမွ ပိုက္ဆံပိုေတာင္းေတာ့မလား” ရယ္ပါ။ လိပ္စာနဲ႔ ေဟာ္တယ္နားက ထင္ရွားတဲ့ Mall of America ဆိုတဲ့ နာမည္ကို အသံမာမာနဲ႔ ေျပာလိုက္မိပါတယ္။ ခဏအၾကာမွာပဲ လိုရာခရီးကို ေရာက္ပါတယ္။ ကားဆရာက ေဟာ္တယ္နာမည္ကို ေမာ့ၾကည့္ရင္း ႏႈတ္က “ ေအာ္ ….” ဆိုၿပီး၊ ေရရြတ္လိုက္မွ…. ကိုယ္ေရးေပးလိုက္တဲ့ စာရြတ္မွာ ေရွ႕ဆံုးက အကၡရာ ႏွစ္လံုး မပါတာ သတိထားမိပါတယ္။ သူတပါးစိတ္ကို တပ္အပ္သိႏိုင္တဲ့ ပါဝါမရွိပါပဲ၊ ဆိုမာလီလူမ်ိဳး ကားဆရာေလးရဲ႕ ညိဳမိႈင္းမႈိင္း ဟန္ပန္အသြင္ အျပင္ပန္းကိုၾကည့္ၿပီး၊ ကိုယ့္အမွားကို သူ႔အမွား ထင္၊ စိတ္ထဲက စြပ္စြဲမိတဲ့ အျဖစ္ကို ေနာင္တရမိပါတယ္။

ကိုဧရာအလုပ္ကေန ျပန္လာေတာ့ ညေနစာစားဖို႔ အခ်ိန္ေစာေသးလို႔ Mall of America အထဲမွာပဲရွိတဲ့ Sea Life Minnesota Aquarium ကို ဝင္ၾကည့္ၾကပါတယ္။ ညေနစာကို Forest Gump ရုပ္ရွင္ထဲက Theme ကို ယူၿပီး ဖြင့္ထားတဲ့ Bubba Gump Shrimp Co. ဆိုင္မွာ စားၾကတယ္။

မိမိကိုးကြယ္ရာ ဘာသာတရားရဲ႕ ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ သံဃာေတာ္မ်ား သီတင္းသံုးေနထိုင္ရာ ေက်ာင္းမ်ားကို ဒီႏိုင္ငံေရာက္ၿပီးမွစ ၉ လၾကာသိတိုင္ မေရာက္ျဖစ္ခဲ့ရာက၊ သူငယ္ခ်င္း ဇနီးေမာင္ႏွံက လိုက္ပို႔ေပးလို႔ Chisago ၿမိဳ႕ရွိ သီတဂူဓမၼဝိဟာရကို ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ လက္ရွိသံဃာေတာ္မ်ား သီတင္းသံုးေနရာ ေက်ာင္းေဆာင္မွာ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ကို တဝႀကီး ဦးခ်၊ သီတင္းသံုး သံဃာ သံုးပါးကို တပါးစီ သီလဂုဏ္၊ သမာဓိဂုဏ္၊ ပညာဂုဏ္တို႔ကို ရည္မွန္းၿပီး ဦးသံုးႀကိမ္စီခ်ပါတယ္။ ေဆာက္လက္စ သံဃာေဆာင္မွာ အၿပီးသတ္လုၿပီျဖစ္ၿပီး၊ ေရွ႕လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အျဖစ္ ေစတီ သိမ္ေက်ာင္း၊ ကားပက္ကင္ေနရာ၊ သစ္ပင္ပန္းမာလ္ ဥယ်ာဥ္တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား က်န္ရွိေနေသးေၾကာင္း ၾကည္ႏူးစြာ သာဓုေခၚရင္း သိခဲ့ရပါတယ္။

ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းက အျပန္မွာ ေရွးဦးမစြက ေနခဲ့ၾကတဲ့ ဌာေနတိုင္းရင္းသားတို႔ရဲ႕ ဘာသာစကား နာမည္ဆန္းဆန္းနဲ႔Minnehaha Fall ေရတံခြန္ ရွိရာ ပန္းၿခံမွာ လမ္းေလွ်ာက္ၾကပါတယ္။ (မီနီဟားဟား ဆိုတာ ဟားတိုက္ေနတဲ့ ေရေတြလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္)။ ေရတံခြန္က ေရေတြ အားပါးတရ ခုန္ေပါက္က်ေနပံုကို သေဘာက်မိေတာ့ သူငယ္ခ်င္းက Spring မို႔ ဒီလို ေရက်တာ၊ Fall တုန္းက ေရစီးက ေႏွးေႏွးေလး၊ Winter ဆို ေရေတြက ခဲသြားေရာ…တဲ့။ ငယ္စဥ္က စာထဲသင္ခဲ့ရတဲ့အတိုင္း ေႏြဦး၊ ေႏြ၊ ေဆာင္းဦး၊ ေဆာင္း ဟူေသာ ရာသီဥတုေလးမ်ိဳးႏွင့္ အကြ်မ္းဝင္ဖို႔ရန္ အသစ္အသစ္မ်ားကို လက္မခံလိုေတာ့ေသာ မွတ္ဉာဏ္ထဲ တြန္းတြန္းထိုးထိုး ထည့္လိုက္ရျပန္ပါတယ္။ နာမည္သာက်န္ခဲ့ၿပီး လူမ်ိဳး ေပ်ာက္ရတဲ့ အျဖစ္သနစ္ထဲက “ကိုလံဘတ္တို႔ ေရာဂါေတြ သယ္လာၾကလို႕ေလ၊ သူတို႔ကေတာ့ ေရာဂါပိုးေတြနဲ႔ ယဥ္ပါးေနၿပီး ဌာေနတိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ ပါလာတဲ့ ေရာဂါပိုးေတြေၾကာင့္ ေသေၾကပ်က္ဆီးၾကရတယ္” လို႔ အေၾကာင္းအခ်က္တခုကို ကိုဧရာက ေျပာျပပါတယ္။ သြားရင္းလာရင္း ကားလမ္းေဘးမွာ ေကာင္းကင္ဓာတ္ႀကိဳးနဲ႔ သြားတဲ့ METRO လို႔ ေခၚတဲ့ ရထားကိုေတြ႔ေတာ့ ဒီရထားလမ္းပိုင္း အသစ္က ၂၀၀၂ခုႏွစ္က ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ Jesse Ventura ျပည္သူေတြဆီက အခြန္ေကာက္ၿပီး ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ခရီးသြားလာေရးမွာ ကိုယ္ပိုင္ကားကိုသာ အသံုးမ်ားတာမို႔ ေဆာက္လုပ္စဥ္က အသံုးမဝင္သည့္ေနရာ ပိုက္ဆံပံုေအာသံုးတယ္ဆိုၿပီး ျပည္သူမ်ားက ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ကို ၿငိဳျငင္ခဲ့ၾကေသးေၾကာင္း သူငယ္ခ်င္းက ရွင္းျပပါတယ္။

ေနာက္တေန႔မွာေတာ့ METRO ရထား BLUE Line ကို မိသားစု စီးၾကည့္ပါတယ္။ ရထား၊ ကား တေနကုန္ ၾကိဳက္သေလာက္စီး လက္မွတ္ကို $3.50 နဲ႔ ဝယ္ပါတယ္။ လက္မွတ္စစ္ဂိတ္ကိုလည္း မျဖတ္ရသလို၊ လက္မွတ္စစ္တဲ့လူကို ေမွ်ာ္ေပမည့္လည္း ေပၚမလာပါဘူး။ ပလက္ေဖာင္းမွာ ရပ္ထားတဲ့ ရထားတြဲနားေရာက္ေတာ့၊ တံခါးႀကီးက ခပ္တည္တည္ပိတ္ေနလို႔၊ ဆယ္မိနစ္တစီးက်ထြက္တဲ့ ေနာက္တစီးကို ေစာင့္စီးရေတာ့မယ္ ထင္မိပါတယ္။ တေအာင့္ေနေတာ့ ရထားကလည္း မထြက္ေသးပါဘူးဆိုၿပီး တံခါးမွာ ခလုတ္လို႔ ထင္ရတဲ့ LED မီးလံုးေလးေတြ လင္းေနတဲ့ အဝိုင္းေလးကို ႏွိပ္လိုက္ေတာ့မွ ေရႊတံခါးႀကီး ပြင့္သြားပါတယ္။ အဲ့ဒီေတာ့မွ “ဟုတ္တယ္… ဟုတ္တယ္… ဥေရာပက ရထားေတြဆိုလည္း ခလုတ္ႏွိပ္မွ တံခါးပြင့္တာ… အရမ္းေအးတဲ့ ေဒသေတြဆိုေတာ့ တံခါးက အၿမဲ ပိတ္ထားတယ္” လို႔ ကိုဧရာက ဆိုပါတယ္။ ေအာ္…သူ႔အရပ္နဲ႔ သူ႔ဇာတ္ အေျခအေနၾကည့္ က တတ္ရပါတယ္။

ရထားတြဲေတြမွာ Siemens တံဆိပ္ကိုေတြ႔ရတယ္။ ‘ရ’ ရထားႀကီး ေပ်ာ္ေပ်ာ္စီးၿပီး ဘယ္ကို သြားၾကမလဲ။ သမိုင္းအခ်က္အလက္ေတြကို စိတ္ဝင္စားတဲ့ သူတို႔သားအဖက Fort Snelling ဆိုတဲ့ Historic Site ကို ေရြးလိုက္ၾကပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ကေတာ့ ဘယ္ကို သြားခ်င္တယ္၊ ဘာလုပ္ခ်င္တယ္ ဆိုတာမ်ိဳးထက္ ေရာက္တဲ့အရပ္မွာ ေပ်ာ္ေအာင္ က်င့္ေနတတ္ခဲ့ပါၿပီ။ ရထားေပၚမွာလည္း စီးသူ ၿဖိဳးတိုးေျဖာက္ေတာက္ပါပဲ။ Mall of America ဘူတာကေန စစီးလာရာ ေလဆိပ္ဘူတာမွာပဲ အတက္အဆင္း အနည္းငယ္မ်ားပါတယ္။ Fort Snelling ဘူတာေရာက္ေတာ့ ဆင္းလိုက္ၾကတယ္။ ဘတ္စ္ကား စီးရဦးမယ္တဲ့။ မွတ္တိုင္မွာ ေရးထားတဲ့ အခ်ိန္ဇယားအတိုင္းေရာက္လာတဲ့ ဘတ္စ္ကားမွာေတာ့ ဒရိုင္ဘာထိုင္ခံုေဘးမွာ လက္မွတ္စစ္ပံုးေလးပါတယ္။

Memorial Day ပိတ္ရက္ရွည္ကာလမို႔ ကေလးေတြကို အပန္းေျဖ ဗဟုသုတေလ့လာေရးခရီးအျဖစ္ မိဘေတြက လိုက္ပို႔ၾကလို႔ လူအေတာ္ေလး စည္ကားေနပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါးက ခံတပ္ကို ထိန္းသိမ္းျပဳျပင္ထားမႈေတြကို ေလ့လာခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ အခန္းတခန္းမွာ စစ္သားေတြက စစ္တိုက္သြားၾကတဲ့အခါ ခံတပ္မွာက်န္ခဲ့တဲ့ မိန္းမေတြက လက္နက္ေတြ လုပ္ရတဲ့အေၾကာင္း၊ ေရွးတုန္းက သံုးခဲ့တဲ့ ပန္းပဲဖိုနဲ႔ သံေခ်ာင္းေတြ ထုရိုက္ သရုပ္ျပေနပါတယ္။ ေနာက္တခန္း ဝင္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ေကာင္မေလးတေယာက္က ဒါက ေပါင္မုန္႔ဖုတ္တဲ့အခန္း၊ မီးမေမႊးရေသးဘူး… ခဏေန ငါက စစ္သား သြားလုပ္ရဦးမွာ… လို႔ ရွင္းျပပါတယ္။ အလယ္က ကြင္းျပင္က်ယ္ႀကီးမွာ စစ္ေရးျပေတာ့ ေပါင္မုန္႔ဖုတ္တဲ့ စစ္သား ဝတုတ္မေလး ပါလာပါတယ္။ ေသနတ္ေတြ ပစ္ျပ၊ အေျမႇာက္ေတြ ေဖာက္ျပဆိုေတာ့ ကေလးေတြ သေဘာက်ၾကပါတယ္။ Archaeology ျပခန္းမွာ အခု ျပသထားတဲ့ ပစၥည္းေတြကို တခ်ိန္က ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လို အသံုးျပဳခဲ့ၾကေပလိမ့္မယ္ဆိုတာကို ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ ေျပာျပပံုမ်ိဳးနဲ႔ စိတ္ဝင္စားေအာင္ ရိုက္ျပထားတဲ့ ဇာတ္လမ္းတိုေလးရဲ႕ အဆံုးသတ္ပံုေလးက “သင္တို႔ အခု စြန္႔ပစ္လိုက္တဲ့၊ ဒါမွမဟုတ္ ေပ်ာက္ရွသြားတဲ့ ပစၥည္းေတြကို ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေလာက္က်ရင္ ဒီလိုပဲ ေလ့လာၾကဦးမွာပါ” တဲ့ ဘယ္ေလာက္မ်ား သံေဝဂ ရစရာေကာင္းလိုက္ပါလဲ။

အျပန္မွာ စီးရမည့္ ဘတ္စ္ကားၾကီးက ေရွ႕တင္ ဂိတ္ထိုးလို႔။ စီးမည့္သူကလည္း ကိုယ္တို႔ မိသားစု သံုးေယာက္တည္း။ ကားဒရိုင္ဘာႀကီးက ဆယ္မိနစ္ေနမွ ထြက္ပါမယ္ ေျပာၿပီး သူ႔ေန႔လယ္စာ ေပါင္မုန္႔နဲ႔ က်ဴနာငါးစည္သြတ္ဘူးကို ကားထဲမွာတင္ စားေနေလရဲ႕။ ကိုယ္တို႔လည္း ကားအျပင္ထြက္ေစာင့္ေနလိုက္တယ္။ ေန႔လည္စာ စားၿပီး၊ ကားဆရာႀကီးလည္း ေျမပဲလို အေစ့အဆံထုတ္ေလးကို ပါးစပ္နဲ႔ကိုက္ျဖတ္ေဖာက္ၿပီး ကိုယ့္လက္ထဲ ေလာင္းထည့္ေပးမလိုလုပ္လို႔ “စားပါ..စားပါ…” လို႔ေျပာလိုက္ရတယ္။ ေဘးက စီးမိုးျမင္ေနရတဲ့ Mississippi ျမစ္ထဲ ဆန္တက္လာေနတဲ့ “ေဟာ ဟိုမွာ ကႏူး ကႏူး… ေဟာ ဟိုမွာ စပိဘုတ္” နဲ႔ ျပပါတယ္။ မီးခိုျပာမ်က္လံုး မုတ္ဆိပ္က်င္စြယ္ ျဖဴစြတ္စြတ္ေတြနဲ႔ အဖိုးႀကီးကို “မင္းေရာ ကႏူးစီးေလ့ရွိလား …” ေမးေတာ့၊ “ဟာ…စီးတာေပါ့… ေျမာက္ပိုင္းကို တက္သြားၿပီး၊ အဲ့ဒီမွာ ငါ့သမီးရွိတယ္..သူမွာ ဘုတ္ေတြရွိတယ္” ဆိုၿပီး ေျပာျပပါတယ္။ လံုးေစ့ပတ္ေစ့ေတာ့ နားမလည္ပါဘူး။ ကိုယ့္မ်က္လံုးေတြကေတာ့ သူေျပာေနတာကို စိတ္ဝင္စားေၾကာင္းျပရတာေပါ့။

ေနာက္တေနရာ Minneapolis Institute of Arts ကို ရထားတတန္၊ ဘတ္စ္ကားတတန္စီးၿပီး သြားၾကျပန္တယ္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ အာရွ၊ အာဖရိက၊ ဥေရာပ၊ အေမရိက စတဲ့ ကမ႓ာအႏွံအျပားက ေက်ာက္ဆစ္၊ ပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု အႏုလက္ရာေတြကို အခန္းခန္း အကန္႔ကန္႔ခြဲၿပီး စနစ္တက် ျပသထားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္က ယြန္းထည္ေတြနဲ႔ မက်ည္းသီးကမၼဝါစာေတြကို ျပထားတာေတြ႕ရသလို၊ ျမန္မာ့လက္ရာ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ကိုလည္း ဖူးေျမာ္ခဲ့ရပါတယ္။ တေခတ္တခါက လူေတြဟာ သူတို႔ စြမ္းႏိုင္သေလာက္ လူ႔အျဖစ္ကို ျပသသြားမႈေတြကို ဂုဏ္ယူၾကည္ႏူးခံစားခြင့္ ဘဝမွာ တခါတရံလိုအပ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို အားက်ရင္း၊ ကိုယ္တိုင္လည္း လူသားအျဖစ္ ဘယ္ေလာက္ အစြမ္းျပႏိုင္မလဲ ဖ်စ္ညႇစ္ထုတ္ၾကည့္ခ်င္စိတ္ ေပၚလာေစပါတယ္။

ေနာက္တေန႔မွာေတာ့ ျပန္ရမည့္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။ မျပန္ခင္ အခ်ိန္ရသေလာက္ ရထား အစအဆံုးေလွ်ာက္စီးၾကည့္ခ်င္ပါေသးသတဲ့။ GREEN Line ကို အဆံုးထိစီးဖို႔ လိုက္သြားရင္း State Capitol ဘူတာေရာက္ေတာ့ ဆင္းလိုက္ပါတယ္။ Minnesota ျပည္နယ္ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ရံုးရွိရာ ပန္းျခံႀကီးထဲ ခဏလမ္းေလွ်ာက္ေတာ့ အျခားျပည္နယ္ေတြက လာေရာက္ေလ့လာ လည္ပတ္သူေတြ ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။

ရထားအစီးေကာင္းေနတာနဲ႔ ေလယာဥ္ခ်ိန္မွီေအာင္ အေျပးတပိုင္းသြားခဲ့ရတာလည္း အမွတ္တရပါ။ ေလယာဥ္က ခပ္နိမ့္နိမ့္သာ ပ်ံသန္းတာမို႔ စိမ္းစိုသာယာလွပတဲ့ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ေတြကို အေပၚစီးကေန ျမင္ခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ ေကာင္းကင္ျပာမွာ အျဖဴေရာင္ တိမ္အဆုပ္အဆုပ္ေတြကလည္း ကိုယ့္ႏိုင္ငံက တိမ္ေတြ အတိုင္း ဟိုတစု ဒီတစု ၾကည္စင္လို႔ပါပဲ။

Colorado ကို ေရာက္ေတာ့ ႏွင္းေပ်ာက္ၾကားဝတ္စံုကို ဝတ္ရံုထားတဲ့ ေတာင္တန္းႀကီးေတြက ျမဴခိုးေမွာင္ေမွာင္ေနာက္မွာ စူးရဲရဲ ေနလံုးနီႀကီးကို ထမ္းပိုးလို႔…။

ဘဝဆိုတာ ဒီလိုပါပဲ… သတၱေလာက၊ ၾသကာသေလာက၊ သခၤါရေလာက တို႔ တခုနဲ႔တခု အျပန္အလွန္ေက်းဇူးျပဳေနၾကတဲ့အထဲ က်င္လည္ရတာပါပဲ။