အဘိဓမၼာ ႏွင့္ ဓမၼာ

ပင္လယ္သမုဒၵရာသည္ အလြန္က်ယ္ေျပာေသာ သေဘာ႐ွိသည္။ အလြန္နက္႐ိႈင္းေသာ သေဘာလည္း႐ွိသည္။ ထိုပင္လယ္သမုဒၵရာႏွင့္ ႏိႈင္းစာလွ်င္၊ ဘ၀အဆက္ဆက္က်င္လည္ခဲ့ရေသာ သံသရာကား အစရွာ၍ မရႏိုင္ေအာင္ အလြန္႐ွည္လ်ားလွသည္။ သံသရာဟူသည္ ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္ဟူေသာတရားတို႔ အဆက္မျပတ္ တရစပ္ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ အစဥ္ဟု အဓိပၸယ္ဖြင့္သည္။ ထိုသို႔ အေျပာက်ယ္ေသာ သံသရာအား ကူးခတ္လြန္ေျမာက္ႏိုင္ရန္ အတြက္ ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္ဟူေသာတရားတို႔ကို ဘုရား႐ွင္က ၀ိနည္း၊ သုတၱန္၊ ဘိဓမၼာဟူေသာ ပိဋကသံုးသြယ္ နည္းပင္လယ္ႀကီးျဖင့္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည္။ ဤသို႔ေဟာၾကားေတာ္မူႏိုင္ျခင္းသည္လည္း ေဉယ်ဓမၼ ေခၚ သိႏိုင္ေသာတရားမွန္သမွ်အား အႂကြင္းအက်န္မရွိ ထိုးထြင္း၍ သိေတာ္မူႏိုင္ေသာ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္၏ က်ယ္ေျပာနက္႐ိႈင္းမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။ ပင္လယ္သမုဒၵရာ, သံသရာ, ပိဋကသံုးပံု ေဒသနာနည္း အသြယ္သြယ္ ႏွင့္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္တို႔အား က်ယ္ေျပာ နက္႐ိႈင္းသည့္ သာဂရ (ပင္လယ္) ေလးပါးဟု စာေပတြင္ သတ္မွတ္ထားသည္။

ပိဋကသံုးပံု ေဒသနာေတာ္နည္း အသြယ္သြယ္ဟူေသာ နယသာဂရတြင္ အဘိဓမၼာေဒသနာေတာ္သည္ အျခားေသာ ေဒသနာေတာ္တို႔ထက္ သာလြန္ထူျခားစြာ နက္နဲက်ယ္ေျပာ၏။ ထိုသို႔ သာလြန္ထူးျခား (ဓမၼာတိေရက ဓမၼာ၀ိေသသ) ၍ပင္၊ “အဘိဓမၼာ” ဟူေသာ အမည္ေဆာင္ေလသည္။

အဘိဓမၼာေဒသနာေတာ္သည္ “ကုသလာဓမၼာ၊ အကုသလာဓမၼာ၊ အဗ်ကတာဓမၼာ” အစခ်ီ၍ “ဓမၼ” တို႔ကို အေသးစိတ္နည္း အသြယ္သြယ္ျဖင့္ ေဟာၾကားထားသည္။ ဓမၼကို “တရား” ဟူေသာ ျမန္မာေ၀ါဟာရျဖင့္ ဖလွယ္၍သံုးသည္။ ဓမၼသည္ ေနရာ အသံုးအႏႈန္းအလိုက္ အနက္အဓိပၸါယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေဆာင္သည္။ ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားအပ္ေသာ တရားေဒသနာ (Teaching) ဟုဆိုလိုသည္လည္း ႐ွိသည္။ သုတ္, ဂါထာ, ဥဒါန္းစသျဖင့္ သင္ယူအပ္ေသာ စာေပပရိယတၱိ (Scripture) ကို ဆိုလိုသည္လည္း႐ွိသည္။ ဓမၼ, အဓမၼ (တရားျခင္း, မတရားျခင္း) စသည္တြင္ ေကာင္းေသာဂုဏ္ (moral quality, righteousness) ဟုအနက္ရသည္။ ဓမၼစၾကာတြင္ “ဒိ႒ဓေမၼာ ပတၱဓေမၼာ” စသျဖင့္ ေဟာၾကားရာ၌ ျမင္အပ္, ဆိုက္ေရာက္အပ္သည့္ သစၥာတရား (Truth) ဟူသည့္ အဓိပၸါယ္ရသည္။ ဉာဏ္ျဖင့္သိအပ္ေသာတရား (ေဉယ်ဓမၼ) ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ေဆာင္သည္လည္း ရွိ၏။ ပုဂၢိဳလ္, သတၱ၀ါမဟုတ္ေသာ သေဘာတရားသက္သက္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္ လည္း႐ွိသည္။ အဘိဓမၼာေဒသနာတြင္ကား ပုဂၢိဳလ္, သတၱ၀ါမွ ဆိတ္သုန္းေသာ သုညတတရား၊ သဘာ၀တရားတို႔ကို ပဓာနထား၍ ေဟာၾကားထားသည္။

အဘိဓမၼာ ကထာ၀တၳဳက်မ္းတြင္ “ပုဂၢိဳလ္အား မွန္ကန္ေသာသေဘာ, ျမတ္ေသာသေဘာျဖင့္ ရအပ္သေလာ?” (ပုဂၢေလာ ဥပလဗၻတိ သစၥိက႒ပရမေတၳနာတိ) ဟု စီစစ္ေ၀ဖန္၍ ေဟာၾကားထားသည္။ ထိုေဒသနာအား မွီး၍ ဉာဏ္ျဖင့္ မေဖာက္မျပန္ ဟုတ္တိုင္းမွန္စြာ သိအပ္(ရအပ္)ေသာ သေဘာတရားတို႔ကို “ပရမတၳတရား” ဟုေခၚသည္။ အမွန္တကယ္မ႐ွိ အထင္ျဖင့္သာ ႀကံဆ၍သိရေသာ “ငါ သူတစ္ပါး ပုဂၢိဳလ္ သတၱ၀ါ” စသည္တို႔အား “ပညတၱိတရား”ဟု ေခၚသည္။ ပရမတ္တရားတို႔သည္ (အမွန္႐ွိသည့္အတိုင္း) ဉာဏ္ျဖင့္သိရေသာ တရားျဖစ္၍၊ ပညတ္တရားတို႔သည္ (အမွန္႐ွိသည္မွ ေသြဖီ၍) အထင္ျဖင့္ သိရေသာတရားျဖစ္သည္။ ပညတ္သည္ အထင္ျဖင့္ ၿပီးေသာတရား (ပရိကပၸသိဒၶ) ျဖစ္၍၊ ပရမတ္သည္ မိမိ၏ ပင္ကိုယ္သဘာ၀အားျဖင့္ ၿပီးေသာတရား (သဘာ၀သိဒၶ)ျဖစ္သည္။

“အတၱေနာ သဘာ၀ံ ဓာေရႏၲီတိ ဓမၼာ” မိမိ၏ သေဘာကို မိမိေဆာင္ေသာၾကာင့္ ဓမၼာဟု ေခၚရေၾကာင္း ဓမၼသဂၤဏီအဖြင့္က်မ္းျဖစ္ေသာ အ႒သာလိနီအ႒ကထာတြင္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ျပသည္။ သေဘာတရားဟူသည္ သဘာ၀ဓမၼကို ျမန္မာမႈျပဳထားျခင္းျဖစ္သည္။ သေဘာ ႏွင့္ သဘာ၀သည္ အနက္အဓိပၸါယ္အတူတူပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ျမန္မာစာတြင္ သြင္ျပင္လကၡဏာ အမူအရာ တို႔ကို သေဘာဟု သံုးႏႈန္းေလ့႐ွိၿပီး၊ သဘာ၀ဟုဆိုလွ်င္ ေတာေတာင္ေရေျမ မိုးေလ၀သစေသာ လူတို႔ဖန္တီးထားျခင္းမဟုတ္ပဲ အလိုလိုျဖစ္ေပၚေနေသာ အရာမ်ား အျဖစ္နားလည္ၾကသည္။

ပထမအဓိပၸါယ္အရ “ပူျခင္း, ေအးျခင္း, သိျခင္း, ခံစားျခင္း” စသျဖင့္ အသိစိတ္တြင္ သိေစႏိုင္မည့္ အမူအရာ, အသြင္ျပင္, အမွတ္အသား လကၡဏာမ်ားကိုဆိုသည္။ သဘာ၀သည္ပင္ လကၡဏာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ “အတၱေနာ လကၡဏံ ဓာရယႏၲီတိ ဓမၼာ” မိမိ၏ လကၡဏာကို ေဆာင္ေသာၾကာင့္ ဓမၼာ ဟုေခၚေၾကာင္း သေမၼာဟ၀ိေနာဒနီေခၚ အဘိဓမၼာ၀ိဘင္း အဖြင့္အ႒ကထာက်မ္းက ထပ္မံ၍ ဖြင့္ျပျပန္သည္။

ေ၀ါဟာရတို႔သည္ ဓာတ္ ေခၚ အနက္ဓိပၸါယ္ ရင္းျမစ္(root) မ်ားမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟု ယူဆသည့္အားေလ်ာ္စြာ၊ အ႒ကထာေခတ္စာေပတို႔တြင္ ဓာတ္တို႔၏ အနက္ကိုေဖာ္၍ ေ၀ါဟာရတို႔၏ အဓိပၸါယ္ကို ဖြင့္ဆိုေလ့ ႐ွိခဲ့ၾကသည္။ ဓမၼာဟူေသာ ေ၀ါဟာရအား “√ဓာ = ေဆာင္ျခင္း” ဟူေသာ ဓာတ္နက္သံပါေအာင္ မိမိလကၡဏာကို ေဆာင္၍ ဓမၼ၊ မိမိ သဘာ၀ကို ေဆာင္၍ ဓမၼ စသျဖင့္ ဖြင့္ဆိုၾကေလသည္။ ဤတြင္ သဘာ၀၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ထိုသဘာ၀ကို ေဆာင္ထားေသာ အရာတစ္ခုခု ရွိေနသေယာင္၊ ခက္မာမႈစေသာ လကၡဏာတို႔ေနာက္ကြယ္တြင္ ထိုခက္မာမႈလကၡဏာကို ေဆာင္ထားေသာ အရာတစ္ခုခု ရွိေနသေယာင္ အထင္မွားဖြယ္႐ွိသည္။ အေနာက္တိုင္းဒႆနတို႔တြင္လည္း ေခတ္အဆက္ဆက္ phenomenon ေခၚ သြင္ျပင္လကၡဏာတို႔၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ပကတိ တည္႐ွိေနေသာ အႏွစ္သာရတရား (essence) ရွိသည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကေလသည္။ အေပၚယံသြင္ျပင္လကၡဏာတုိ႔သည္ ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလြဲေနၾကေသာ္လည္း တည္တန္႔ခိုင္ၿမဲေသာ အႏွစ္သာရတရားတို႔ အေပၚမွီ၍ ျဖစ္ေပၚၾကျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ အဘိဓမၼာေဒသနာသည္ အနတၱေဒသနာျဖစ္သည္။ “အသာရေ႒န အနတၱာ” ဟူေသာစကားအတိုင္း အႏွစ္သာရမ႐ွိျခင္းသည္ပင္ အနတၱသေဘာျဖစ္ရာ၊ သဘာ၀ႏွင့္ သဘာ၀ႏၲ ေခၚ သဘာ၀ကိုေဆာင္ေသာ အခံျဒပ္ (substance) ဟု ႏွစ္မ်ိဳး မကြဲျပားပါ။ လကၡဏ ႏွင့္ လကၡဏာကိုေဆာင္ေသာတရားဟု ႏွစ္မ်ိဳး မကြဲပါ။ ခက္မာျခင္းဟူေသာ လကၡဏာသည္ပင္ ပထ၀ီဟူေသာ ဓမၼျဖစ္သည္။ သဘာ၀သည္ပင္ ဓမၼျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ “န စ ဓာရိယမာနသဘာ၀ါ အေညာ ဓေမၼာ နာမ နတၳိ - ေဆာင္ထားေသာသဘာ၀တို႔မွတစ္ပါး ဓမၼဟု အမည္ရျခင္းမ႐ွိ” ဟု မဟာဋီကာက ဖြင့္ျပသည္။

ဒုတိယအဓိပၸါယ္အရ ေတာေတာင္ေရေျမ မိုးေလ၀သစေသာ လူတို႔ဖန္တီးထားျခင္းမဟုတ္ပဲ အလိုလိုျဖစ္ေပၚေနေသာ အရာမ်ားအားလည္း သဘာ၀ဟု ေခၚသည္။ လူနတ္ျဗဟၼာတုိ႔က ဖန္တီးထားျခင္း မဟုတ္။ အတၱက ဖန္တီးထားျခင္း မဟုတ္။ သဘာ၀အေလ်ာက္ ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲေနရေသာ တရားမ်ားဟု ဆိုလိုသည္။ သဘာ၀ ဟူေသာ ပါဠိေ၀ါဟာရအား (သ-မိမိကိုယ္တိုင္၏ + ဘာ၀-ျဖစ္ျခင္း) မိမိကိုယ္တိုင္၏ ျဖစ္ျခင္း၊ မိမိအလိုလို ျဖစ္ျခင္းဟူေသာ အနက္အဓိပၸါယ္ရသည္။ အေနာက္တိုင္းဒႆနတို႔မွ thing-in-itself/ being-in-itself ဟူေသာ အဓိပၸါယ္ရသည္။ ဤတြင္လည္း သဘာ၀သိပၸံပညာ ႏွင့္ အခ်ိဳ႕ဒႆနတို႔တြင္ကဲ့သို႔ နာမ္တရား၏ အခန္းက႑ကို ပစ္ပယ္ကာ ႐ုပ္၀ါဒကို ေစာင္းေပးေသာ အစြန္းတရားမ်ားႏွင့္ ႀကံဳေတြ႔ႏိုင္သည္။ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ျဖစ္ပ်က္ေနသည္ဟူေသာ အဓိစၥသမုပၸႏၷအယူမ်ိဳးသို႔ ေရာက္သြားႏိုင္သည္။ အဘိဓမၼာတြင္ နာမ္တရားတို႔သည္လည္း သဘာ၀ျဖစ္သည္။ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔သည္ အေၾကာင္းမဲ့သက္သက္ မိမိအစြမ္းျဖင့္ ျဖစ္တည္ၾကရသည္ဟူ၍ မ႐ွိ။ ဓမၼတစ္ပါးသည္ အျခားေသာဓမၼတို႔ အေပၚတြင္ အေၾကာင္းတရားအျဖစ္ တည္မွီ၍ ျဖစ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ သဘာ၀ကို အဓိပၸါယ္ေကာက္မလြဲေစရန္ “ဓာရိယႏၲိ ၀ါ ပစၥေယဟိ, ဓာရိယႏၲိ ၀ါ ယထာသဘာ၀ေတာတိ ဓေမၼာ– အေၾကာင္းအားျဖင့္ ေဆာင္တတ္၏, ဤသို႔ သဘာ၀အားျဖင့္ ေဆာင္တတ္၍ ဓမၼ” ဟု အ႒သာလိနီတြင္ ဆက္၍ ဖြင့္ဆိုထားသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ကား ဓမၼသည္ သြင္ျပင္လကၡဏာကို ေဆာင္ေသာတရားျဖစ္သည္။ သဘာ၀ကို ေဆာင္ေသာ တရားျဖစ္သည္။ “√ဓာ-ေဆာင္ျခင္း” ဟူေသာ စကားရင္းျမစ္၏ အနက္သံပါေအာင္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ရေသာ္လည္း သြင္ျပင္လကၡဏာ, သဘာ၀တရားတို႔၏ ေနာက္ကြယ္၌ ထိုသဘာ၀ကို ေဆာင္ထားေသာ အခံျဒပ္ အႏွစ္သာရတရားဟူ၍ မရွိ။ သဘာ၀တရားဆိုရေသာ္လည္း မိမိကိုယ္တိုင္ ရပ္တည္ႏိုင္စြမ္းမရွိ။ အေၾကာင္းတရားတို႔က ေဆာင္ထား၍သာ ဓမၼဟုေခၚရျခင္း ျဖစ္သည္။ ဓမၼ၏ အနက္အဓိပၸါယ္ကား က်ယ္ေျပာ နက္႐ိႈင္းသည္။ အဘိဓမၼာေဒသနာက ထိုဓမၼတို႔ကို က်ယ္ေျပာ နက္႐ိႈင္းစြာ နည္းအသြယ္သြယ္ျဖင့္ ပိုင္းျခားေ၀ဖန္၍ ျပသည္။ နယသာဂရေခၚ နည္းပင္လယ္၏ က်ယ္ေျပာ နက္႐ိႈင္းမႈျဖင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ ဉာဏသာဂရေခၚ ဉာဏ္ေတာ္၏ က်ယ္ေျပာ နက္႐ိႈင္းမႈကို မွန္းဆ ၾကည္ညိဳႏိုင္ေပသည္။

ဧရာ (မႏၲေလး)

စာၫႊန္း။
(၁) အ႒သာလိနီ၊ သေမၼာဟ၀ိေနာဒနီ၊ ဓမၼသဂၤဏီ မူလဋီကာ
(၂) မဟာဂႏၶာ႐ံုဆရာေတာ္၏ အ႒သာလိနီဘာသာဋီကာ
(၃) “The Dhamma Theory: Philosophy Conerstone of Abhidhamma” by Prof. Dr. Y. Karunadasa, The Wheel publication No. 412/413.