မဇ္ဈိမဒေသ နယ်နိမိတ်

ဗုဒၶသာသနာ ပြင့္ထြန္းေပၚေပါက္လာရာ မဇၩိမေဒသ၏ နယ္နိမိတ္အား
(၁) အေရွ႕ဖက္တြင္ ကဇဂၤလနိဂံုး၊ ထိုနိဂံုးအလြန္မွ မဟာသာလ (အင္ၾကင္းပင္ႀကီး)၊
(၂) အေရွ႕ေတာင္ဖက္တြင္ သလဠ၀တီျမစ္၊
(၃) ေတာင္ဖက္တြင္ ေသတကဏၰိကနိဂံုး၊
(၄) အေနာက္ဖက္တြင္ ထူဏပုဏၰား႐ြာႏွင့္
(၅) ေျမာက္ဖက္တြင္ ဥသိရဒၶဇေတာင္ဟူေသာ နိမိတ္ ၅-ရပ္ျဖင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာ ကိုယ္တိုင္ သတ္မွတ္ေတာ္မူခဲ့သည္ (၀ိနည္းမဟာ၀ါ၊ စမၼကၡႏၶက)။

ထိုနယ္နိမိတ္တို႔အား ယေန႔ေခတ္တြင္ အတိအက် သတ္မွတ္ ေဖာ္ျပရန္ မလြယ္ကူေတာ့ေသာ္လည္း အၾကမ္းအားျဖင့္ ေျမာက္ဖက္တြင္ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္တန္း၊ ေတာင္ဖက္တြင္ ၀ိၪၨေတာင္တန္း (Vindhya Range) တို႔ျဖင့္ ပိုင္းျခားထားေသာ ဂဂၤါျမစ္၀ွမ္း လြင္ျပင္ေဒသ ျဖစ္သည္။ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္တြင္ ျမစ္ဖ်ားခံ၍ ဂဂၤါျမစ္ႏွင့္ ေပါင္းဆံုကာ ဘဂၤလားပင္လယ္ အတြင္းသို႔ စီး၀င္သြားၾကေသာ ဂဂၤါ၊ ယမုနာ၊ အစိရ၀တီ၊ သရဘူ၊ မဟီဟူေသာ ျမစ္ႀကီးငါးသြယ္တို႔၏ ျဖတ္သန္း စီးဆင္းသြားေသာ လြင္ျပင္ေဒသ ျဖစ္ေလသည္။ ယေန႔ေခတ္ နီေပါႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း Terai ေခၚ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္ေျခ အရပ္ေဒသ၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံ Uttar Pradesh ျပည္နယ္ ႏွင့္ Bihar ျပည္နယ္တို႔ ပါ၀င္ၾကသည္။

မဇၩိမေဒသသည္ အလ်ား ယူဇနာ ၃၀၀၊ အနံ ၂၅၀ ယူဇနာ၊ အ၀န္း ယူဇနာ ၉၀၀ ရွိ၍ ဇမၺဴဒိပ္ကၽြန္း၏ အလယ္တြင္ ရွိေၾကာင္း၊ ေလးေထာင့္ စပ္စပ္ ရွိသည္မဟုတ္ဘဲ အလယ္တြင္က်ယ္၍ အဖ်ားႏွစ္ဖက္တြင္ က်ဥ္းေသာ မု႐ိုးစည္ သ႑ာန္ရွိေၾကာင္း အ႒ကထာတို႔တြင္ ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္။

ဗုဒၶျမတ္စြာပြင့္ထြန္းရာ မဇၩိမေဒသတြင္ လူျဖစ္ရျခင္းသည္ သစၥာတရားသိျမင္ရန္ အခြင့္ေကာင္း ရျခင္းျဖစ္၍၊ ပစၥႏၲိမအရပ္တြင္ အသိဉာဏ္နည္းပါးေသာ မိလကၡဳ (လူ႐ိုင္း) အျဖစ္ ေမြးဖြားရျခင္းသည္ အခြင့္အေရးဆံုး႐ံႈးမႈ (အကၡဏ) ၈-မ်ိဳးတြင္ တစ္မ်ိဳးအျဖစ္ ထည့္သြင္း ေဟာၾကားထားသည္ (အံ-၈-၂၉။ အကၡဏသုတ္)။ ထို အခြင့္အေရးဆံုး႐ံႈးမႈ ၈-မ်ိဳးအား ေရွးဆရာေတာ္တို႔က “ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါး” ဟုေခၚေ၀ၚ၍ ၾသကာသကံေတာ့ခ်ိဳးတြင္ ထည့္သြင္းကာ၊ ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါးမွ ကင္းလြတ္ရပါေစေၾကာင္း ဆုေတာင္းေလ့ရွိ ၾက၏။

နယ်နိမိတ် အပိုင်းအခြား

အရှေ့ဖက်နယ်နိမိတ်ဖြစ်သော ကဇင်္ဂလနိဂုံးသည် ဣန္ဒြိယဘာဝနသုတ် (မ-၃-၄၅၃) နှင့် ဒုတိယမဟာပဉှာသုတ် (အံ-၁၀-၂၈) တို့အား ဟောကြားခဲ့ရာ နေရာဖြစ်သည်။ ဂဇင်္ဂလ၊ ကဇင်္ဂလာယစသဖြင့် ရေးသည်လည်း ရှိ၏။ အေဒီ ၇-ရာစုက မဇ္ဈိမဒေသသို့ လာရောက်ခဲ့သော တရုတ် ရဟန်းတော် ရွှမ်းကျန်း(Xuan Zang)၏ မှတ်တမ်းအရ စမ္ပာမြို့မှ အရှေ့ဖက် လိပေါင်း ၄၀၀ ( ၆၇ မိုင်) သွားသော် ကဇင်္ဂလ (Kie-Ching-Kie-Lo) သို့ရောက်ကြောင်း ဖော်ပြထား၍၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အနောက်ဘင်္ဂလားပြည်နယ်ရှိ Rajmahal မြို့တောင်ဖက် ၁၈-မိုင် အကွာမှ Kankjol အရပ်ဖြစ်ကြောင်း ရှေးဟောင်း သုတေသန ဌာနမှူး Alexander Cunningham က သတ်မှတ်သည်။ ရာဟုလာသံကိစ္စည်းက ဗုဒ္ဓစရိယာတွင် Santhal Pragnas အရပ်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ထိုအရပ်ဒေသ နှစ်ခုလုံးသည် အနောက်ဘင်္ဂလားပြည်နယ်၊ ဂင်္ဂါမြစ်ကြောင်း  မြောက်မှ တောင်သို့ ပြောင်းလဲ စီးဆင်းသွားရာ အနီး၌ တည်ရှိလေသည်။

မဇ္ဈိမဒေသ၏ အရှေ့တောင်ဖက် နယ်နိမိတ် သလဠဝတီြမစ် အား ယနေ့ခေတ် Salai (Shilabati) မြစ် ဟု သတ်မှတ်ကြသည်။ သလ္လာဝတီ၊ သလလဝတီ စသဖြင့်လည်း ရေးကြသည်။ တောင်ပေါက် ဆရာတော်က ဖြူဆူးများ ပေါများသဖြင့် သလလဝတီဟု ခေါ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

မဇ္ဈိမဒေသ၏ တောင်ဖက် နယ်နိမိတ် သေတကဏ္ဏိကနိဂုံးသည် မိုက္ကာ (လချေး) အများအပြား ထွက်သော Hazaribagh နယ်ဖြစ်၍ သေတကဏ္ဏိက ဟူသောအမည်သည်ပင် region of mica ဟုအဓိပ္ပါယ်ရကြောင်း Buddhism in India: from sixth century BC to Third Century AD တွင် ဖော်ပြထားသည်။

မဇ္ဈိမဒေသ၏ အနောက်ဖက် နယ်နိမိတ် ထူဏမည်သော ပုဏ္ဏားရွာ သည် အိန္ဒိယပြည်မြောက်ပိုင်း ဟာယန (Hayana) ပြည်နယ် ကုရုခေတ္တ (Kurukshetra) ခရိုင်ရှိ ဌာနေသရ (Thanesar) အရပ်ဖြစ်ကြောင်း သတ်မှတ်ကြသည်။ ထိုအရပ်သို့ တရုတ်ရဟန်းတော် ရွှမ်းကျန်း ရောက်ခဲ့ဖူး၍၊ ထိုစဉ်က ဘုန်းကြီးကျောင်း ၃-ကျောင်း၊ ရဟန်းတော် ၇၀၀ ခန့်ရှိကာ ဟိနယာန ဗုဒ္ဓဘာသာကို သင်ယူ ပို့ချကြကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ဥဒါန်းပါဠိတော် ဥဒပါနသုတ်တွင် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ မလ္လတိုင်းအတွင်း လှည့်လည်စဉ် ထူဏပုဏ္ဏားရွာသို့ ရောက်ကြောင်းလာသောလည်း၊ မလ္လတိုင်းသည် မဇ္ဈိမဒေသ၏ အရှေ့ပိုင်းတွင် တည်ရှိသဖြင့် မဇ္ဈိမဒေသ၏ အနောက်ဖက် နယ်နိမိတ်ဖြစ်သော ထူဏရွာ မဖြစ်နိုင်ပေ။ အမည်တူ အရပ်ဒေသသာ ဖြစ်နိုင်၏။ အချို့ကလည်း ဂရိဘုရင် အလက်ဇန္ဒားက အိန္ဒိအား လာရောက် သိမ်းပိုက်စဉ် (BC 326) တွင် မလ္လမျိုးနွယ်များသည် ပန်ဂျပ်ပြည်နယ် Ravi (ဧရာဝတီ) မြစ်ကမ်းတွင် (31°N 73°E) အခြေချ နေထိုင်နေကြကြောင်း မှတ်တမ်းအရ ထူဏရွာသည် ထိုနေရာပင် ဖြစ်ကြောင်း ယူဆကြ၏။ သို့သော် ထိုဂရိမှတ်တမ်းများမှ မလ္လမျိုးနွယ် ဆိုသူများသည် မဇ္ဈိမဒေသအရှေ့ပိုင်းမှ မလ္လများ မဟုတ်ကြဘဲ၊ ယနေ့တိုင် ပန်ဂျပ်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်ကြသော မလ၀ (Malwa) လူမျိုးများသာ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ကုရုခေတ္တမှ Thanesar အရပ် (29.97°N 76.84°E) ကိုသာလျှင် မဇ္ဈိမဒေသ၏ အနောက်ဖက် နယ်နိမိတ်အဖြစ် ယူဆအပ်သည်။

မဇ္ဈိမဒေသ၏ မြောက်ဖက် နယ်နိမိတ် ဥသိရဒ္ဓဇတောင်အား ဒိဗျာဝဒါနတွင် ဥသီရဂိရိဟူသော အမည်ဖြင့်တွေ့ရ၍ ဟိမဝန္တာတောင်၏ အနိမ့်ပိုင်းမှ တောင်ထွဋ်တစ်ခု ဖြစ်နိုင်သည်။ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်တို့ အထွတ်အမြတ်ထားရာ ဟရိဒွါရ (Haridwa) မြို့အနီးတွင် တည်ရှိသည်။ ပန်းရင်းနံ့သာမြက်မျိုး (fragrant root of Andropogon Muricatum) တို့ အများအပြား ပေါက်ရောက်သော တောင်ဖြစ်၍ ပန်းရင်းမြက်တို့ အလံတန်ခွန် ထူဘိသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ဥသိရဒ္ဓဇ အမည်ရကြောင်း တောင်ပေါက် ဆရာတော်က ဖော်ပြသည်။

စာညွှန်း
၁။ ဗုဒ္ဓသာသနိက ပဌဝီဝင်ကျမ်ကြီး၊ တောင်ပေါက်ဆရာတော် 
၂။ Ancient Geography of India, Alexander Cunningham
၃။ Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World by Huien Tsiang, trans. Samuel Beal. 
၄။ Buddhism in India: from sixth century BC to Third Century AD, Ashok Kumar Anand
၅။ Haryana: Past and Present, By Suresh K Sharma
၆။ Notes on the middle countries of Ancient India, TW Rhys Davids.