သေဘာတူရာ ပစၥည္းမ်ားအား အုပ္စုဖြဲ႔ျခင္း
၂၄ ပစၥည္းအား သေဘာတူရာ တူရာ အုပ္စုမ်ားဖြဲ႔၍ ေလ့လာႏိုင္ပါသည္။
(၁) သဟဇာတမ်ိဳး
အတူျဖစ္ဖက္ အေၾကာင္းတရားတို႔က အက်ိဳးတရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳသည္ျခင္း တူရာေသာ ပစၥည္း ၁၅-မ်ိဳးအား သဟဇာတပစၥည္းမ်ိဳးဟု ေခၚေၾကာင္း ေရွ႕ပိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့၏။ အညမည၊ သမၸယုတၱ၊ ၀ိပါက၊ ေဟတု၊ စ်ာန၊ မဂၢပစၥည္းတို႔သည္ သဟဇာတပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္၏။ ထို႔အျပင္ ၀ိပၸယုတၱ၊ ကမၼ၊ အဓိပတိ၊ အာဟာရ၊ ဣႃႏၵိယပစၥည္းတို႔၏ တစိတ္တေဒသသည္လည္း သဟဇာတပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္၏။ ထိုသဟဇာတပစၥည္းမ်ားသည္ နိႆယ၊ အတၳိ၊ အ၀ိဂတပစၥည္းမ်ားတြင္ အက်ံုး၀င္ေနျပန္္၏။သဟဇာတ
အညမည၊ သမၸယုတၱ၊ ၀ိပါက၊ ေဟတု၊ စ်ာန၊ မဂၢ
သဟဇာတ၀ိပၸယုတၱ၊ သဟဇာတကမၼ၊ သဟဇာတာဓိပတိ၊ နာမ္အာဟာရ၊ သဟဇာတိႃႏၵိယ
သဟဇာတနိႆယ၊ သဟဇာတတၳိ၊ သဟဇာတ အ၀ိဂတ ဟူေသာ ပစၥည္း ၁၅-မ်ိဳး ပါ၀င္သည္။
(၂) ၀တၳဳပုေရဇာတမ်ိဳး
အရင္ျဖစ္ႏွင့္သည့္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတရားတို႔က အက်ိဳးတရား ေက်းဇူးျပဳပံုျခင္း တူသည္တို႔အား စုထားသည့္ အုပ္စုျဖစ္သည္။ ျဖစ္ႏွင့္ၿပီးေသာ မွီရာ၀တၳဳအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ ၀တၳဳပုေရဇာတႏွင့္ ျဖစ္ႏွင့္ၿပီးေသာ အာ႐ံုအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ အာရမၼဏပုေရဇာတဟူ၍ အၾကမ္းအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္၏။ ထိုပုေရဇာတႏွစ္မ်ိဳးလံုးသည္ ျဖစ္တည္ဆဲ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတုိ႔က ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္၍ အတၳိႏွင့္ အ၀ိဂတပစၥည္းတို႔တြင္ အက်ံုး၀င္၏။ ၀တၳဳပုေရဇာတသည္ နိႆယပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္၍၊ အာရမၼဏပုေရဇာတပစၥည္းသည္ အာရမၼဏပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္၏။ ၀ိပၸယုတၱႏွင့္ ဣႃႏၵိယပစၥည္းတို႔၏ တစိတ္တပိုင္းသည္ ပုေရဇာတပစၥည္းတြင္ ပါ၀င္သည္။၀တၳဳပုေရဇာတ၊
၀တၳဳပုေရဇာတနိႆယ၊ ၀တၳဳပုေရဇာတတၳိ၊ ၀တၳဳပုေရဇာတ အ၀ိဂတ၊
၀တၳဳပုေရဇာတိႃႏၵိယ၊ ၀တၳဳပုေရဇာတ၀ိပၸယုတၱ ဟူေသာ ပစၥည္း ၆-မ်ိဳး ပါ၀င္သည္။
(၃) ပစၧာဇာတမ်ိဳး
ေနာက္မွျဖစ္ေသာ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔က အရင္ျဖစ္ႏွင့္ေသာ ႐ုပ္တရားတို႔အား ေထာက္ပံ့ ေက်းဇူးျပဳေသာ သေဘာတူရာစု ထားသည့္ အုပ္စုျဖစ္သည္။ ပစၧာဇာတပစၥည္း အတၳိ၊ အ၀ိဂတႏွင့္ ၀ိပၸယုတၱပစၥည္းတို႔တြင္ အက်ံဳး၀င္၏။ ပစၧာဇာတ၊
ပစၧာဇာတတၳိ၊ ပစၧာဇာတ အ၀ိဂတ၊
ပစၧာဇာတ၀ိပၸယုတၱဟူ၍ ပစၧာဇာတမ်ိဳး ၄-ပါးရွိသည္။
(၄) အာရမၼဏမ်ိဳး
အေၾကာင္းတရားတို႔သည္ အာ႐ံုအျဖစ္ေက်းဇူးျပဳသည့္ သေဘာတူရာတို႔ကို အုပ္စုဖြဲ႔ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ အာရမၼဏာဓိပတိ၊ အာရမၼဏူပနိႆယႏွင့္ အာရမၼဏပုေရဇာတပစၥည္းတို႔တြင္ အာရမၼဏပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္၏။ အာရမၼဏပုေရဇာတပစၥည္းသည္ အတၳိ၊ ၀ိဂတပစၥည္းတို႔တြင္ အက်ံုး၀င္ျပန္၏။ အကယ္၍ မွီရာ၀တၳဳ႐ုပ္အား အာ႐ံုျပဳ၍ ျဖစ္ေသာ ၀တၳာရမၼဏပုေရဇာတျဖစ္ပါက နိႆယႏွင့္ ၀ိပၸယုတၱပစၥည္းတို႔တြင္ အက်ံဳး၀င္၏။အာရမၼဏ၊
အာရမၼဏာဓိပတိ၊ အာရမၼဏူပနိႆယ
အာရမၼဏပုေရဇာတ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတတၳိ၊ အာရမၼဏပုေရဇာတ အ၀ိဂတ၊
၀တၳာရမၼဏပုေရဇာတနိႆယ၊ ၀တၳာရမၼဏပုေရဇာတ၀ိပၸယုတ္ ဟူ၍ အာရမၼဏမ်ိဳး ၈-မ်ိဳးရွိသည္။
(၅) အနႏၲရမ်ိဳး
ေရွ႕အေၾကာင္းႏွင့္ ေနာက္အက်ိဳး စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔ အၾကားတြင္ အျခားမရွိဘဲ၊ တစ္ခုခ်ဳပ္မွ တစ္ခုျဖစ္ေပၚခြင့္ရေသာ သေဘာတူညီသည့္ ပစၥည္းမ်ားအား အုပ္စုဖြဲ႕ ထားျခင္းျဖစ္သည္။ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိႏွင့္ ၀ိဂတပစၥည္းတို႔သည္ သေဘာတူပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အာေသ၀နပစၥည္းသည္ အနႏၲရပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္သည္။ တဖန္ အနႏၲရပစၥည္းသည္ အနႏၲ႐ူပနိႆယ အမည္ျဖင့္ ဥပနိႆယပစၥည္းတြင္ တစိတ္တပိုင္းအျဖစ္ ပါ၀င္၏။ ေလာကုတၱရာကုသိုလ္ျဖစ္ေသာ မဂ္ေစတနာ၏ ေနာက္အျခားမဲ့၌ ဖိုလ္ကို ျဖစ္ေစသည့္ နာနာကၡဏိကကမၼ ပစၥည္းသည္လည္း အနႏၲရမ်ိဳးတြင္ သြင္းရ၏။အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိ၊ ၀ိဂတ၊
အာေသ၀န၊
အနႏၲ႐ူပနိႆယ၊ (မဂ္ေနာက္ ဖိုလ္အားတပ္ေသာ) နာနာကၡဏိကကမၼ ဟူ၍ အနႏၲရမ်ိဳး ပစၥည္း ၇-ပါးရွိသည္။
(၆) ႐ုပ္အာဟာရမ်ိဳး
ကဗဠီကာရေခၚ ႐ုပ္အာဟာရသည္ ျဖစ္ဆဲအခိုက္တြင္ ကိုယ္ခႏၶာအား ေထာက္ပ့ံႏိုင္စြမ္းမရွိေသးဘဲ၊ တည္ဆဲအခိုက္ ေရာက္မွသာ အာဟာရပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳႏိုင္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နာမ္အာဟာရကဲ့သို႔ သဟဇာတပစၥည္း အုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္း၍ မရပါ။ ႐ုပ္အာဟာရပစၥည္းသည္ တည္ဆဲ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတရားက္ ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ အတၳိႏွင့္ အ၀ိဂတပစၥည္းတို႔တြင္ ၀င္၏။ကဗဠီကာရ အာဟာရ
ကဗဠီကာရ အာဟာရတၳိ၊ ကဗဠီကာရ အာဟာရ အ၀ိဂတ ဟု သံုးမ်ိဳးရွိသည္။
႐ုပ္အာဟာရပစၥည္းတို႔သည္ မုခ်အားျဖင့္ သဟဇာတပစၥည္းတြင္ မပါေသာ္လည္း၊ အေလ်ာ္အားျဖင့္မူ သဟဇာတအုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္းႏိုင္ပါသည္။
(၇) ႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယမ်ိဳး
႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယသည္ ျဖစ္ဆဲအခိုက္တြင္ ကဋတၱာ႐ုပ္တရားအား ေက်းဇူးျပဳႏိုင္ျခင္း မရွိေသးဘဲ၊ တည္ဆဲအခိုက္ေရာက္မွသာ ေက်းဇူးျပဳႏိုင္၍ နာမ္ဣႃႏၵိယပစၥည္းတို႔ကဲ့သို႔ သဟဇာတပစၥည္းတြင္ မပါ၀င္ပါ။ (သို႔ေသာ္ ပရိယာယ္အားျဖင့္မူ သဟဇာတအုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္းႏိုင္ပါသည္။) ႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယသည္ တည္ဆဲ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းတရားက ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ အတၳိႏွင့္ အ၀ိဂတပစၥည္းတို႔တြင္ ၀င္၏။
႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယ
႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယတၳိ၊ ႐ူပဇီ၀ိတိႃႏၵိယ အ၀ိဂတ ဟု ပစၥည္း ၃-မ်ိဳးပါ၀င္သည္။
(၈) နာနာကၡဏိကကမၼမ်ိဳး
ကမၼပစၥည္းသည္ သဟဇာတကမၼႏွင့္ နာနာကၡဏိကကမၼဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိရာ၊ သဟဇာတကမၼပစၥည္းသည္ သဟဇာတအုပ္စုတြင္ ပါ၀င္ၿပီး ျဖစ္၍၊ က်န္ေသာ နာနာကၡဏိကကမၼပစၥည္းအား သီးျခားထုတ္၍ ျပျခင္း ျဖစ္သည္။ အတိတ္ကုသိုလ္ အကုသုိလ္ကံတို႔က ၀ိပါက္နာမ္တရားႏွင့္ ကဋတၱာ႐ုပ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳေသာ ပစၥည္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။
(၉) ပကတူပနိႆယမ်ိဳး
ဥပနိႆယပစၥည္း ၃-မ်ိဳးအနက္ အာရမၼဏူပနိႆယသည္ အာရမၼဏမ်ိဳး၌လည္းေကာင္း၊ အနႏၲ႐ူပနိႆယသည္ အနႏၲရမ်ိဳး၌လည္းေကာင္း ထည့္သြင္းၿပီးျဖစ္၍ ႂကြင္းေသာ ပကတူပနိႆယပစၥည္းတို႔အား သီးျခားထုတ္၍ ေဖာ္ျပျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤတြင္ ၀ိပါက္နာမ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳသည့္ အားႀကီးေသာ (ဗလ၀) နာနာကၡဏိက ကမၼပစၥည္းမွာ ပကတူပနိႆယပစၥည္းႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္၏။ 
အထက္တြင္ျပခဲ့ေသာ သေဘာတူရာ ပစၥည္းအုပ္စုတို႔အား ထပ္မံ၍ အက်ဥ္းခ်ဳပ္လုိက္ပါက သဟဇာတမ်ိဳး၊ ပုေရဇာတမ်ိဳး၊ ပစၧာဇာတမ်ိဳး၊ ႐ုပ္အာဟာရမ်ိဳး၊ ႐ူပဇီ၀ိတိႃႏိၵယမ်ိဳးဟူေသာ အုပ္စု ၅-မ်ိဳးသည္ ျဖစ္တည္ဆဲ ပစၥဳပၸန္တရားတို႔က ရွိသည္ျဖစ္၍ ေက်းဇူးျပဳေနၾကေသာ အတၳိပစၥည္းတြင္ ၀င္၏။ အနႏၲရမ်ိဳးႏွင့္ ပကတူပနိႆမ်ိဳး ၂-မ်ိဳးတို႔သည္လည္း အားႀကီးေသာ မွီရာအေၾကာင္းဟူေသာ ဥပနိႆယပစၥည္းတြင္ ၀င္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟေခၚ သၿဂိဳဟ္က်မ္းတြင္ ၂၄-ပစၥည္းအား (၁) အာရမၼဏ (၂) ဥပနိႆယ (၃) ကမၼႏွင့္ (၄) အတၳိဟူ၍ ပစၥည္း၄-မ်ိဳးတြင္ သြင္းယူႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။
ထို႔အျပင္ သၿဂိဳဟ္က်မ္းတြင္ ၂၄-ပစၥည္းအား အေၾကာင္းတရား (ပစၥည္း)ႏွင့္ အက်ိုးတရား (ပစၥယုပၸန္)တို႔၏ နာမ္၊ ႐ုပ္၊ ပညတ္ အမ်ိဳးအစားအလိုက္ အုပ္စု ၆-စု ခြဲ၍ ေဖာ္ျပထားသည္။ ၂၄-ပစၥည္းအား ဖြင့္ဆိုရာ၌လည္း ေဟတုပစၥည္း၊ အာရမၼဏပစၥည္း စသျဖင့္ ပ႒ာန္းပစၥယုေဒၵသလာ အစီအစဥ္အတုိင္း မဖြင့္ဆိုဘဲ၊ ဤ ၆-အုပ္စု အစီအစဥ္အတိုင္းသာ ဖြင့္ဆိုသြား၏။
(၁) နာမ္က နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
ခ်ဳပ္သြားသည့္ နာမ္တရား၏ အျခားမဲ၌ ေနာက္နာမ္တရားကို ျဖစ္ေစသည့္ အနႏၲရ၊ သမနႏၲရ၊ နတၳိ၊ ၀ိဂတ၊ အာေသ၀န ပစၥည္း ၅-ပါးႏွင့္ အတူယွဥ္ဖက္ နာမ္တရားတုိ႔ အခ်င္းခ်င္း ေက်းဇူးျပဳေနၾကေသာ သမၸယုတၱ ပစၥည္းတို႔သည္ နာမ္က နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳေသာ ပစၥည္း ၆-ပါးျဖစ္သည္။
(၂) နာမ္က နာမ္႐ုပ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
အတူျဖစ္ဖက္ နာမ္႐ုပ္တို႔အား ေက်းဇူးျပဳသည့္ ေဟတု၊ စ်ာန၊ မဂၢ၊ ၀ိပါကႏွင့္ သဟဇာတကမၼ ပစၥည္း၊ ေနာင္တြင္ျဖစ္လာမည့္ ၀ိပါက္နာမ္ခႏၶာႏွင့္ ကမၼဇ႐ုပ္တို႔အား ေက်းဇူးျပဳသည့္ နာနာကၡဏိကကမၼ ပစၥည္းတို႔သည္ နာမ္က နာမ္႐ုပ္အား ေက်းဇူးျပဳေသာ ပစၥည္း ၅-မ်ိဳး ျဖစ္သည္။
(၃) နာမ္က ႐ုပ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
ေနာက္မွျဖစ္ေသာ နာမ္တို႔က အရင္ျဖစ္ႏွင့္ေသာ ပစၥဳပၸန္ ႐ုပ္တို႔အား ေက်းဇူးျပဳသည့္ ပစၧာဇာတပစၥည္း ျဖစ္သည္။
(၄) ႐ုပ္က နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
အရင္ျဖစ္ေနေသာ ၀တၳဳ႐ုပ္၊ ႐ုပ္အာ႐ံုဟူေသာ ႐ုပ္တရားတို႔က နာမ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳေသာ ပုေရဇာတပစၥည္း ျဖစ္သည္။
(၅) ပညတ္၊ နာမ္၊ ႐ုပ္တို႔က နာမ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
ပညတ္၊ နာမ္ႏွင္ ႐ုပ္တရားတို႔သည္ အာရမၼဏပစၥည္း၊ ဥပနိႆယပစၥည္းတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳၾကသည္။
(၆) နာမ္႐ုပ္က နာမ္႐ုပ္အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း
အဓိပတိ၊ သဟဇာတ၊ အညမည၊ နိႆယ၊ အာဟာရ၊ ဣႃႏၵိယ၊ ၀ိပၸယုတၱ၊ အတၳိ၊ အ၀ိဂတဟူေသာ ပစၥည္း ၉-မ်ိဳးတို႔သည္ နာမ္႐ုပ္တရားတို႔က နာမ္႐ုပ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳၾကသည္။ **** ****
အဘိဓမၼာအေျခခံ မရွိေသးဘဲ ပ႒ာန္း ၂၄-ပစၥည္း ပစၥယနိေဒၵသ ပါဠိေတာ္အား ႐ြတ္ဖတ္ ပူေဇာ္ေနၾကသူမ်ား၊ က်က္မွတ္ ပူေဇာ္လိုၾကသူမ်ားအား အနက္အဓိပၸါယ္ကို အထိုက္အေလ်ာက္ နားလည္ႏုိင္ၾကေစရန္၊ က်က္မွတ္ရ လြယ္ကူေစရန္ဟူေသာ ရည္႐ြယ္ခ်က္ျဖင့္၊ ပ႒ာန္း ၂၄ ပစၥည္းအား မူရင္းအစီအစဥ္အတိုင္း မေဖာ္ျပေတာ့ဘဲ၊ က်က္မွတ္ရ နားလည္ရ လြယ္ကူေစမည့္ အစီအစဥ္ျဖင့္သာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ ပစၥယနိေဒၵသ အနက္ေပးရာတြင္လည္း နိႆယက်မ္းႀကီးမ်ားကဲ့သို႔ ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္ တရားကိုယ္ အရေကာက္မ်ားအား အေသးစိတ္ ထုတ္မျပေတာ့ဘဲ၊ အနက္ အဓိပၸါယ္ေပၚ႐ံုမွ်သာ “ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္” အျဖစ္ ေရးသားအပ္ပါသည္။
**** ****
