Freethinkers ႏွင့္ ျမတ္ဗုဒၶ

“လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈ”ကို ဘာသာေရး၏ ဆန္႔က်င္ဖက္ဟု လက္ခံၾကေသာေၾကာင့္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚလိုသူ အခ်ိဳ႕က ဘာသာတရားကို ဆန္႔က်င္ၾကသည္။ ဘာသာမဲ့ အခ်ိဳ႕ကလည္း လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚသူမ်ားဟု အမည္ခံၾကသည္။ စင္စစ္ ဘာသာတရား ကင္းမဲ့ျခင္းမွ်သည္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျခင္း မဟုတ္။ ေၾကာက္၍ လက္ခံရျခင္းဟူေသာ ဘယာဂတိ၊ မသိနားမလည္ပဲ ေတြေ၀ေသာ ေမာဟာဂတိ၊ မိမိအႀကိဳက္လိုက္၍ ေတြးေခၚေသာ ဆႏၵာဂတိ၊ အမုန္းတရားျဖင့္ ႐ႈျမင္ေသာ ေဒါသာဂတိ စသည့္ အဂတိတရား ေလးပါး ကင္းေအာင္ ေတြးေခၚမွသာ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျခင္း ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာသည္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈကို အေလးေပးေသာ ဘာသာတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။

ဗုဒၶျမတ္စြာႏွင့္ ထိုေခတ္က freethinker တစ္ဦးတို႔၏ ေတြ႔ဆံုခန္းကို မဇၩိမနိကာယ္ ဒီဃနခသုတၱန္တြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။ အေနာက္တိုင္းတြင္ ခရစ္ယာန္တို႔၏ သမၼာက်မ္းစာမ်ား၊ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားကို ဆန္႔က်င္ေသာ freethought လႈပ္ရွားမႈ ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ နည္းတူ၊ မဇၩိမေဒသေခၚ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္လည္း ျဗာဟၼဏတို႔၏ ေ၀ဒက်မ္းစာမ်ား၊ ယဇ္ပူေဇာ္ျခင္းမ်ားကို ဆန္႔က်င္ေသာ လႈပ္ရွားမႈ ေပၚထြန္းခဲ့သည္။ သမဏ ေခၚ ရဟန္းမ်ား, ပရိဗၺာဇက ေခၚ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာ လွည့္လည္၍ တရားရွာေဖြေသာ ပရိဗုိဇ္မ်ားသည္ ထိုေခတ္၏ thinkers မ်ားျဖစ္ၾကသည္။

“ဒီဃနခ”သည္ ပရဗိုဇ္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ ဒီဃနခဟူေသာ အမည္သည္ အမည္ရင္း ဟုတ္ဟန္ မတူ။ “လက္သည္းရွည္”ဟု အဓိပၸါယ္ရ၍ လက္သည္းအရွည္ထားေသာ ပရိဗိုဇ္တစ္ဦး ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာ၏ တူေတာ္စပ္သျဖင့္ အရွင္သာရိပုတၱရာ၏ ယခင္က ဆရာျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ သိၪၨည္းဆရာ၏ ဂိုဏ္းမွ ပရိဗိုဇ္တစ္ဦး ဟုလည္း ခန္႔မွန္းရ သည္။ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္အနီးရွိ ဂိဇၩကုဋ္ေတာင္ လႈိဏ္ဂူတစ္ခုတြင္ သီတင္းသံုးေနစဥ္ ဒီဃနခ ေရာက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ႏႈတ္ဆက္စကား အနည္းငယ္ ေျပာၾကားၿပီးေနာက္ ဒီဃနခက မိမိသည္ “အယူအားလံုးအား (မႏွစ္သက္) လက္သင့္မခံ”ဟု ဆို၏။ ယေန႔ေခတ္ ဘာသာတရား မယံုၾကည္သူ အမ်ားအျပားသည္ ဤသို႔ ႏွင္ႏွင္ေသာ အယူအဆရွိ ၾကသည္။ ဒီဃနခသည္သာ ယေန႔ေခတ္တြင္ ရွိပါက မိမိကိုယ္ မိမိ freethinker အျဖစ္ ကင္ပြန္းတပ္ေကာင္း တပ္ေပ လိမ့္မည္။ ဗုဒၶက “အဂၢိ၀ႆန (ဒီဃနခ၏ မ်ိဳး႐ိုးအမည္)… ဤသို႔ဆိုက ‘အယူ အားလံုးအား လက္သင့္မခံ’ ဟူေသာ အယူကိုလည္း လက္မခံႏိုင္ပါ သေလာ”ဟု ေမးခြန္း တုန္႔ျပန္၏။ ဗုဒၶက ဒီဃနခ၏ အဆိုသည္ အခ်င္းခ်င္း ၀ိေရာဓိ ျဖစ္ေနသည္ကို ေထာက္ျပ လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ “ငါ ေျပာသမွ်အားလံုး အမွားခ်ည္း ျဖစ္သည္”ဟူေသာ အဆိုကဲ့သို႔ ဒီဃနခ၏ စကားသည္ အဓိပၸါယ္ဆန္႔က်င္ဖက္ ျဖစ္ေနသည္။ ဒီဃနခကလည္း ထိုအခ်က္ကို ရိပ္မိသည္။ “လက္ခံသည္ဟု ဆိုပါက (အျခား အယူရွိသူတို႔ႏွင့္) အတူတူပင္ ျဖစ္ေနပါလိမ့္မည္” ဟု ဆို၍ မိမိ စကား၏ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို ဖံုးကြယ္ကာ မိမိ အယူအဆအား ဆက္လက္ ဆုပ္တြယ္ ထား၏။

ေလာကတြင္ မိမိ၏ အယူအဆ၌္ အခ်င္းခ်င္း မညီမၫြတ္ ၀ိေရာဓိရွိေနသည္ကို ရိပ္မိၾကေသာ္လည္း၊ မိမိ၏ အယူကိုလည္း မစြန္႔လြတ္, အျခားေသာ အယူတစ္ပါး အားလည္း စြဲလမ္းေနၾကသည္သာ မ်ား၏။ မိမိ၏ အယူအား စြန္႔လြတ္၍ တစ္ပါးေသာ အယူအားလည္း မစြဲလမ္းသူတို႔သည္ အလြန္နည္းပါး ၾက၏။

အယူ၀ါဒမ်ားႏွင့္စပ္၍ အခ်ိဳ႕သည္ (၁) အားလံုးအား ႏွစ္သက္ လက္ခံ၏။ အခ်ိဳ႕က (၂) အားလံုးအား မႏွစ္သက္။ အခ်ိဳ႕ကား (၃) အခ်ိဳ႕ကို ႏွစ္သက္၍ အခ်ိဳ႕ကို မႏွစ္သက္။ ဤသံုးမ်ိဳးတို႔တြင္ အားလံုးအား ႏွစ္သက္ေသာ ပထမအယူသည္ တပ္မက္ျခင္း, အစြဲအလမ္း, အေႏွာင္အဖြဲ႕တို႔ႏွင့္ နီးစပ္၏။ အားလံုးအား မႏွစ္သက္ဟူေသာ ဒုတိယအယူသည္ တပ္မက္ျခင္း, အစြဲအလမ္း, အေႏွာင္အဖြဲ႔တို႔ ကင္းျခင္းႏွင့္ နီးစပ္၏။ ဗုဒၶက ဤသို႔ မိန္႔ၾကားေသာအခါ ဒီဃနခပရိဗိုဇ္သည္ “အရွင္ေဂါတမသည္ မိမိ၏ အယူဆအား ခ်ီးမြမ္းေပ၏” ဟု ၀မ္းသာအားရ ျဖစ္ေလသည္။

ဘာသာအယူ၀ါဒတုိ႔အေပၚ စြဲလမ္းဆုပ္တြယ္ထားျခင္းထက္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျခင္းသည္ အေႏွာင္အဖြဲ႔ကင္းသည္။ စိတ္ဖိစီး လြမ္းမိုးခံရမႈ ကင္းသည္။ သို႔ေသာ္ အမွန္တကယ္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျခင္းမဟုတ္ပဲ၊ အျခားေသာ အယူ၀ါဒ အားလံုးတို႔အား ျငင္းပယ္မႈကိုသာ ေရွ႕တန္းတင္၍၊ “ဤအယူသာ မွန္၍ အျခားအယူတို႔သည္ အခ်ည္းႏွီးတည္း” (ဣဒေမ၀ သစၥံ, ေမာဃမညံ)ဟု တရားေသ ဆုပ္ကိုင္လိုက္ပါက ၀ိ၀ါဒကြဲျပားျခင္း၊ အျငင္းပြား ရန္မ်ားျခင္းတို႔၏ အေၾကာင္းသာ ျဖစ္ေပမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုသို႔ တထစ္ခ် ဆံုးျဖတ္ျခင္း မျပဳပဲ အယူ၀ါဒ အေႏွာင္အဖြဲ႕တို႔မွ ကင္းေအာင္ ေတြးေခၚသူတို႔ကိုသည္သာ ဗုဒၶ သေဘာက်, ခ်ီးမြမ္းေသာ freethinkers မ်ားျဖစ္ေလသည္။

ထို႔ေနာက္ ဗုဒၶျမတ္စြာသည္ ဒီဃနခအား ႐ုပ္ကမၼ႒ာန္းႏွင့္ ေ၀ဒနာကမၼ႒ာန္းတို႔ကို ဆက္လက္ ေဟာၾကားေတာ္မူသည္။ ဒီဃနခ၏ ဦးရီးေတာ္ျဖစ္ေသာ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္ ဗုဒၶျမတ္စြာအား ယပ္ခတ္ေပးေနရင္း၊ တရားနာၾကားခြင့္ ရ၏။ ထိုစဥ္က ရဟန္းသက္ သီတင္းႏွစ္ပတ္မွ်ႏွင့္ ေသာတာပန္အဆင့္တြင္သာ ရွိေသး၏။ တရားေတာ္ကို နာၾကားရင္း တရားသေဘာတို႔ကို အဖန္ဖန္ ဆင္ျခင္၍၊ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္ အာသေ၀ါကုန္ခမ္း ရဟႏၲာျဖစ္ေလသည္။ ဒီဃနခသည္လည္း မွားယြင္းေသာအယူ (မိစၧာဒိ႒ိ) ႏွင့္ သို႔ေလာ သို႔ေလာ ယံုမွားေသာ (၀ိစိကိစၧာ)တို႔ကို အျမစ္မွ ပယ္သတ္၍ ေသာတာပန္အျဖစ္သို႔ ေရာက္၏။ အယူအားလံုးတို႔အား မွားယြင္းစြာ စြဲလမ္းဆုပ္ကိုင္ျခင္း ကင္းေသာ freethinker အစစ္သို႔ ေရာက္သည္ဟုလည္း ဆိုႏိုင္ပါသည္။

စာၫႊန္း။
၁။ မဇၩိမနိကာယ္၊ မဇၩိမပဏၰာသ၊ ပရိဗၺာဇက၀ဂ္၊ ဒီဃနခသုတ္
၂။ Early Buddhist Theory of Knowledge, K. N. Jayatilleke

ဧရာ (မႏၲေလး)