အနီး - အေ၀း, အတြင္း - အျပင္ - ၂

“အနီး - အေဝး, အတြင္း - အျပင္” တြင္ အသိအျမင္ သံုးမ်ိဳးကို ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ပထမအဆင့္သည္ ဗဟုသုတ အခ်က္အလက္ကို သိျမင္ေသာ အသိျဖစ္သည္။ ထိုအသိတရားမ်ားသည္ ျပင္ပေလာကရွိ အသိခံ အာ႐ံုမ်ားအား သိေသာအသိျဖစ္သည္။ သဒၵါအားျဖင့္ ကံပိုင္း (Object) ကိုသိေသာ အသိျဖစ္သည္။ မိမိ၏ ပတ္ဝန္းက်င္ကို စူးစမ္းေသာ အသိျဖစ္သည္။ သိပၸံ, သမိုင္း, ပထဝီစေသာ ဘာသာရပ္မ်ားက ထိုပတ္ဝန္းက်င္သိအား အေလးေပးသည္။ သိပၸံ, သမိုင္းစေသာ ဘာသာရပ္မ်ားမွ ေပးေသာ အသိပညာတို႔ျဖင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ပတ္ဝန္းက်င္တစ္ခုျဖစ္ေစရန္ အစဥ္ အားထုတ္ၾကသည္။

ဒုတိယအဆင့္သည္ ဗဟုသုတ, အခ်က္အလက္တို႔ကို ေက်ာ္လြန္၍ မိမိကိုယ္ မိမိ စူးစမ္းရွာေဖြေသာ အသိမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ျပင္ပေလာက ပတ္ဝန္းက်င္ကို ေက်ာ္လြန္၍ “မိမိ” ဟူေသာ အတြင္း အဇၩတၱိကေလာကကို စူးစမ္းေသာ အသိျဖစ္သည္။ အတြင္းစိတ္ အာရမၼဏိကကို သိေသာ အသိျဖစ္သည္။ သဒၵါသေဘာအားျဖင့္ ကတၱားပိုင္း (Subject) ကို သိေသာ အသိျဖစ္သည္။ “ဘဝတြင္ မည္သို႔ က်င့္ႀကံ ေနထိုင္ရမည္” ဟု လမ္းၫႊန္ေပးေသာ အသိမ်ိဳးျဖစ္၍ နီတိ, ဒႆန, ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ဘာသာတရားတို႔က ဤအသိမ်ိဳးကို ဦးစားေပးသည္။ ထိုအသိတရားတို႔ျဖင့္ လူေကာင္းတစ္ဦး ျဖစ္ေစရန္ အားထုတ္ၾကသည္။

ဗုဒၶဘုရားရွင္ လက္ထက္က မိမိတို႔၏ လက္ဝတ္ရတနာမ်ားအား ခိုးယူသြားသည့္ ျပည့္တန္ဆာမအား လိုက္လံရွာေဖြေနၾကေသာ ဘဒၵဝဂၢီေခၚ မင္းသားသံုးဆယ္တို႔အား “မိန္းမကို ရွာေဖြျခင္းသည္ ျမတ္သေလာ, မိမိကိုယ္ မိမိရွာေဖြျခင္းသည္ ျမတ္သေလာ” ဟု ဘုရားရွင္က ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ဖူးသည္။ Soul Searching ေခၚ မိမိကိုယ္ မိမိရွာေဖြျခင္း (အတၱာနံ ဂေဝသနာ) သည္ ဘာသာတရား၏ အစေျခလွမ္းျဖစ္၏။ သို႔ေသာ္ လမ္းဆံုးကား မဟုတ္။ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ “အရာခပ္သိမ္းတို႔သည္ အတၱမဟုတ္, ငါ, ငါ့ဥစၥာ မဟုတ္” ဟူေသာ အနတၱ အသိအျမင္ျဖစ္သည္။ အတြင္း-အျပင္ႏွစ္ေလာကလံုးအား “ငါ, ငါ့ဟာ” ဟူ၍ စြဲလမ္းျခင္းကင္းေသာ အျမင္ျဖစ္သည္။ ငါ့ဟာဟု ထင္ေသာ တဏွာ, ငါဟု ထင္ေသာ မာန, ငါ့အတၱဟု ထင္ေသာ ဒိ႒ိတို႔ ကင္းကြာေသာ အျမင္ျဖစ္သည္။

မိမိကိုယ္ မိမိရွာေဖြသည့္အခါတြင္ အခ်ိဳ႕အခ်ိဳ႕ေသာ ဒႆနဆရာတို႔သည္ မိမိတို႔ “ငါ” ဟုထင္ထားသည့္ အတၱ ေပ်ာက္ဆံုးေနသည္ကို သိျမင္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ျဖစ္တည္မႈဝါဒီတို႔ျဖစ္ၾကေသာ Camus က “မိမိသည္ မိမိအတြက္ တစိမ္းတရံစာ” ျဖစ္ေနသည္ဟု ဆို၏။ Sartre က အသိစိတ္သည္ “ဤသို႔ ဤဟာဟု သတ္မွတ္၍ မရ အၿမဲအနာဂတ္သို႔ ၫႊတ္ေနသည့္ နတၳိတရား” အျဖစ္ျမင္သည္။ သူတို႔အရင္က်ေသာ Hume ကလည္း အတၱဆိုသည္ကို ရွာမရ … ပူျခင္း, ေအးျခင္း, ခ်စ္ျခင္း, မုန္းျခင္း စသျဖင့္ေသာ အစဥ္တစိုက္ေျပာင္းလဲေနသည့္ သိမႈအစုအေဝးသာ ျဖစ္သည္” ဟု ျမင္သည္။ ထိုသို႔သိျမင္ျခင္းကိုပင္ “ဗုဒၶေဒသနာမ်ားအား မၾကားနာဖူးပါလွ်က္ မိမိတို႔၏ စိႏၲာမယအသိဉာဏ္အေလ်ာက္ အနတၱအျမင္ေပါက္သြားၾကသည္” ဟု အခ်ိဳ႕က အထင္ေရာက္ၾကသည္။ စင္စစ္ ယင္းအသိအျမင္တို႔သည္ကား အနတၱအျမင္ အစစ္မဟုတ္ေသး။ “ငါ့တြင္ ခိုင္ၿမဲေသာ အတၱ မရွိပါတကား။ ငါ့တြင္ အားကိုးစရာ အတၱ မရွိပါတကား” ဟု ယူဆေသာ ဥေစၧဒဒိ႒ိသာ ျဖစ္သည္။ အတၱဒိ႒ိကင္းစဥ္ေသာ အသိတရား မဟုတ္ေသး။ တဏွာကုန္ရာ နိဗၺာန္သို႔ ပို႔ေဆာင္ေပးႏိုင္မည့္ အသိတရား မဟုတ္ေသးေပ။

ပုထုဇဥ္တို႔သည္ အမ်ားအားျဖင့္ “ရွိျခင္း” ႏွင့္ “မရွိျခင္း” ဟူေသာ အစြန္းတခုခုတြင္ ၿငိတြယ္ေနၾကသည္။ “ငါေသလြန္က ဆက္ရွိေနမည္။ မေန႔က ငါသည္ ဒီေန႔ ငါႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္သည္” စသျဖင့္ ယူဆျခင္းမ်ားသည္ “ရွိမႈအစြန္း” သႆတဒိ႒ိ ျဖစ္သည္။ “ငါေသလြန္က မရွိေတာ့။ မေန႔က ငါသည္ ဒီေန႔ ငါမဟုတ္ေတာ့” စသျဖင့္ ယူဆျခင္းမ်ားသည္ “မရွိမႈအစြန္း” ဥေစၧဒဒိ႒ိ ျဖစ္သည္။ ထိုအစြန္းတရားမ်ားတြင္ ၿငိတြယ္ေနျခင္းသည္လည္း အေၾကာင္းအက်ိဳးဆက္ႏြယ္မႈကို မသိျမင္ေသး၍ ျဖစ္သည္။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားအား မသိျမင္ေသး၍ ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းတရားတို႔အားမွီ၍ အက်ိဳးတရားတို႔ ျဖစ္သည္ကို မွန္စြာ သိျမင္ပါက “မရွိေတာ့, မျဖစ္ေတာ့” ဟူေသာ ဥေစၧဒအစြန္းကို ပယ္ႏိုင္သည္။ အေၾကာင္းတရားတို႔ ခ်ဳပ္ေသာအခါ ယင္းအားမွီေနသည့္ အက်ိဳးတရားတို႔လည္း ခ်ဳပ္ၾကရသည္ကို မွန္စြာ သိျမင္ေသာအခါ “ဆက္ရွိေနသည္, ခိုင္ၿမဲသည္” ဟူေသာ သႆတအစြန္းကို ပယ္၏။ အစြန္းတရားႏွစ္ပါးလြတ္ကာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္ရသည္ကို သိျမင္ေသာအခါ အတၱအျမင္ကင္းစင္၍ မွန္ကန္ေသာ အနတၱအသိ အျမင္ျဖစ္ေပၚသည္။ မွန္ကန္ေသာ အနတၱအသိအျမင္သည္သာ တပ္မက္ျခင္း တဏွာကုန္ရာသို႔ ပို႔ေဆာင္ႏိုင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႔၏ ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ဒုကၡခ်ဳပ္ၿငိမ္းမႈကို မ်က္ေမွာက္ျပဳေစႏိုင္သည္။

ဗဟုသုတအသိမ်ားျဖင့္ ေလာက ေကာင္းက်ိဳးကို ေဆာင္ရသည္။ အဇၩတၱအသိတရားတို႔ျဖင့္ မိမိကုိယ္ မိမိ ေကာင္းမြန္ေအာင္ တည့္မတ္ရသည္ (အတၱ သမၼာ ပဏိဓိ)။ ဘဝ ေကာင္းက်ိဳးကို ေဆာင္႐ြက္ရသည္။ အေၾကာင္းအက်ိဳး, အျဖစ္အပ်က္တို႔ကို ဘာဝနာပြားမ်ား၍ရေသာ အနတၱအသိအျမင္ျဖင့္ အတၱႏွင့္ ေလာကမွ လြန္ေျမာက္ျခင္းဟူေသာ ေလာကုတၱရာအက်ိဳးကို ေဆာင္႐ြက္ရသည္။ ဘဝမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ အားထုတ္ရသည္။