ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၁၀ (ကမၼပစၥည္း၊ ၀ိပါကပစၥည္း)

ကမၼပစၥည္း

ကမၼပစၥေယာတိ -
၁။ ကုသလာကုသလံ ကမၼံ ၀ိပါကာနံ ခႏၶာနံ ကဋတၱာ စ ႐ူပါနံ ကမၼပစၥေယန ပစၥေယာ။
၂။ ေစတနာ သမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ ကမၼပစၥေယန ပစၥေယာ။

ကမၼပစၥည္းသည္ (၁) သဟဇာတ ကမၼပစၥည္းႏွင့္ (၂) နာနာကၡဏိက ကမၼပစၥည္းဟု ၂-မ်ိဳးရွိသည္။ ကိုယ္၊ ႏႈတ္၊ စိတ္တို႔ျဖင့္ ျပဳမူ ေျပာဆို ႀကံစည္ျခင္းဟူေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားသည္ ကမၼ (ကံ) မည္၏။ ဤလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား အားလံုးတို႔သည္ စိတ္၏ ျပဳလုပ္ အားထုတ္မႈဟူေသာ ပေယာဂ ဗ်ာပါရသေဘာ မပါဘဲ မျဖစ္။ ထို႔ေၾကာင့္ စိတ္၏ အားထုတ္မႈ၊ ျပဳျပင္စီရင္မႈ၊ ေစ့ေဆာ္မႈဟူေသာ ေစတနာ ေစတသိက္ကိုပင္ ကံဟု ဆိုရသည္။ ေစတနာသည္ မိမိႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ စိတ္၊ ေ၀ဒနာ၊ သညာစေသာ တရားမ်ားအား သိျခင္း၊ ခံစားျခင္း၊ မွတ္သားျခင္းစေသာ သက္ဆိုင္ရာ အလုပ္မ်ား လုပ္ေနၾကေစရန္ ေစ့ေဆာ္ေပးသည္။ ဤကဲ့သို႔ ေစတနာတရားက မိမိႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ စိတ္ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အား ျပဳျပင္စီရင္ေပးျခင္းအား သဟဇာတ ကမၼပစၥည္း ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု ဆို၏။

ေျမ၌ ႀကဲခ်စိုက္ပ်ိဳးေသာ မ်ိဳးေစ့သည္ ေနေရာင္ျခည္၊ မိုးေရ၊ ေျမဆီၾသဇာစေသာ အေထာက္အပံ့မ်ား ျပည့္စံုပါက အပင္ေပါက္သကဲ့သို႔၊ ျပဳလုပ္အားထုတ္ခဲ့ေသာ ေစတနာ ကံမ်ိဳးေစ့သည္လည္း ဂတိ၊ ကာလ၊ ဥပဓိ၊ ပေယာဂဟူေသာ အေထာက္အပံ့တို႔ ျပည့္စံုပါက ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံအား ေလွ်ာ္စြာ ေနာင္တခ်ိန္တြင္ အက်ိဳး ၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္၏။ ကံေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ စိတ္ေစတသိက္ အက်ိဳးတရားတို႔သည္ ၀ိပါက္ (၀ိပါက - ရင့္မွည့္ျခင္း) မည္၏။ ျပဳအပ္ၿပီးေသာ (ကဋတၱာ) ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ကမၼဇ႐ုပ္တရားတို႔သည္ ကဋတၱာ ႐ုပ္ မည္၏။ ကံတရားႏွင့္ ကံ၏ အက်ိဳးေပးရာ အခ်ိန္အခိုက္အတန္႔တို႔ မတူညီၾက၍ နာနာကၡဏိက (နာနာ - အသီးအသီးေသာ + ခဏ - အခိုက္ + ဣက- ရွိေသာ) ဟုေခၚသည္။ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံတို႔က ထိုကံတို႔ အားထုတ္စဥ္ အခ်ိန္ႏွင့္ မတူေသာအခိုက္တြင္ ၀ိပါက္နာမ္တရားႏွင့္ ကဋတၱာ ႐ုပ္တရားတို႔ကို ျဖစ္ေစျခင္းအား နာနာကၡဏိက ကမၼ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေနသည္ဟု ဆိုရသည္။

၁။ ကုသလာကုသလံ ကမၼံ - ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ကံသည္
၀ိပါကာနံ ခႏၶာနံ - အက်ိဳး၀ိပါက္ခႏၶာအား၎၊
ကဋတၱာ စ ႐ူပါနံ - ကမၼဇ႐ုပ္တို႔အား၎
ကမၼပစၥေယန ပစၥေယာ - ျပဳလုပ္ အားထုတ္သည္ျဖစ္၍ (ကမၼပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

၂။ ေစတနာ - ေစ့ေဆာ္မႈ ေစတနာသည္၊
သမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုယွဥ္ဖက္တရားတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎၊
ကမၼပစၥေယန ပစၥေယာ - ျပဳလုပ္ အားထုတ္သည္ျဖစ္၍ (ကမၼပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

(မွတ္ခ်က္။ နာနာကၡဏိက ကမၼပစၥည္းသည္ ကုသိုလ္ကံ၊ အကုသိုလ္ကံတို႔က ေနာင္တခ်ိန္တြင္ ၀ိပါက္ စိတ္ေစတသိက္ႏွင့္ ကမၼဇ႐ုပ္မ်ားကို ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။ သဟဇာတ ကမၼပစၥည္းသည္ကား ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံ ေစတနာတို႔သာမက၊ ၀ိပါက္ ႀကိယာ ေစတနာတို႔ကပါ အတူယွဥ္ဖက္ နာမ္တရားတို႔ႏွင့္ ထိုနာမ္တရားတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။)

၀ိပါကပစၥည္း

၀ိပါကပစၥေယာတိ -
၁။ ၀ိပါကာ စတၱာေရာ ခႏၶာ အ႐ူပီေနာ အညမညံ ၀ိပါကပစၥေယန ပစၥေယာ။

ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အက်ိဳး စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔အား ၀ိပါက္ (၀ိပါက) ဟုေခၚသည္။ ၀ိပါကဟူသည္ တိုက္႐ုိက္အားျဖင့္ ရင့္က်က္ျခင္း၊ရင့္မွည့္ျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ ရ၏။ မ်ိဳးေစ့တစ္ေစ့သည္ တျဖည္းျဖည္း ရင့္က်က္လာေသာအခါ သီးၾက ပြင့္ၾကသကဲ့သို႔ ကံတရားတို႔ ရင့္က်က္၍ အက်ိဳးေပးျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ ၀ိပါက္စိတ္တို႔သည္ ေနာက္ထပ္ အက်ိဳးမေပးေတာ့။ ထို႔ေၾကာင့္ ၀ိပါက္စိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ ကံအေနအားျဖင့္ ေနာင္တြင္ အက်ိဳးေပးရန္ ေစ့ေဆာ္ အားထုတ္မႈ မရွိ။ ႀကိယာစိတ္တို႔ကဲ့သို႔ ကိုယ္ႏႈတ္အမူအရာတို႔ကို ျဖစ္ေစရန္မွ်လည္း အားထုတ္မႈ မရွိ။ အားထုတ္မႈ ပေယာဂ ဗ်ာပါရမ်ား လံုး၀ကင္းဆိတ္ေန၍ ၿငိမ္သက္ေသာ သေဘာရွိ၏။ ဤကဲ့သို႔ ၀ိပါက္ စိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ ျပဳလုပ္အားထုတ္မႈ ပေယာဂ ဗ်ာပါရ ကင္းဆိတ္၍ ၿငိမ္သက္ေသာ သေဘာျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း ေက်းဇူးျပုေနသည္ကို ၀ိပါကပစၥည္း ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ မည္၏။

၁။ ၀ိပါကာ - ၀ိပါက္အက်ိဳးတရားတို႔သည္၊
စတၱာေရာ ခႏၶာ အ႐ူပီေနာ - ႐ုပ္မဟုတ္ေသာ နာမ္ခႏၶာ ေလးပါးအား
အညမညံ - အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္
၀ိပါကပစၥေယန ပစၥေယာ - ဗ်ာပါရကင္း၍ ၿငိမ္သက္သည္ျဖစ္၍ (၀ိပါကပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ ေသာတ၀ိညာဏ္၊ ဃာန၀ိညာဏ္၊ ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ္၊ ကာယ၀ိညာဏ္ဟူေသာ အာ႐ံုငါးပါးကို သိသည့္ ပၪၥ၀ိညာဏ္စိတ္မ်ားသည္ ၀ိပါက္စိတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ကုသလ၀ိပါက္ႏွင့္ အကုသလ၀ိပါက္ဟု ႏွစ္မ်ိဳး ရွိသည့္အတြက္ ေဒြးပၪၥ၀ိညာဏ္စိတ္ဟုလည္း အဘိဓမၼာက်မ္းစာမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္။

ပဋိသေႏၶစိတ္တို႔သည္လည္း ၀ိပါက္စိတ္ပင္ ျဖစ္၍ ကုသလ၀ိပါက္ႏွင့္ အကုသလ၀ိပါက္ဟု ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ျပန္၏။ အပါယ္ဘံုတို႔တြင္ အကုသလ၀ိပါက္စိတ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶယူ၍၊ သုဂတိဘံုတို႔တြင္ ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶယူၾကသည္။ ဘ၀တခု၏ ေနာက္ဆံုးကာလ ေရာက္ေသာအခါတြင္ တမလြန္ဘ၀သစ္ကို ျဖစ္ေစမည့္ ကံ၊ ထိုကံကို ျပဳခဲ့စဥ္က အာ႐ံုနိမိတ္၊ သို႔မဟုတ္ တမလြန္လားရာ ဂတိ၌ ေတြ႔ႀကံဳရမည့္ အာ႐ံုနိမိတ္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးသည္ထင္၍ ေသခါနီးေနာက္ဆံုး စိတ္အစဥ္ (မရဏာသႏၷ၀ီထိ) ျဖစ္သည္။ မရဏာသႏၷ၀ီထိ စိတ္အစဥ္သည္ စုတိစိတ္ျဖင့္ အဆံုးသတ္၍ ဘ၀သစ္တြင္ ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္သည္။ ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ မရဏာသႏၷ၀ီထိ စိတ္အစဥ္က ယူခဲ့ေသာ ကံ၊ ကမၼနိမိတ္၊ ဂတိနိမိတ္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကိုပင္ ဆက္၍ အာ႐ံုျပဳ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္ေနာက္မွစ၍ အျခားေသာ အာ႐ံုသိစိတ္အစဥ္ (၀ီထိစိတ္) တို႔ ျဖစ္ေပၚျခင္း မရွိေသာအခိုက္မ်ားတြင္ ပဋိသေႏၶစိတ္ ယူခဲ့ေသာ အာ႐ံုကိုပင္ အာ႐ံုျပဳ၍ ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ အလားတူျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚေန၏။ ယင္းစိတ္မ်ားသည္ ဘ၀ျဖစ္ဆဲကာလတြင္ စိတ္အစဥ္တို႔ ျပတ္မသြားေစရန္ ျဖစ္ေပၚေနၾကျခင္းျဖစ္၍ ဘ၀င္စိတ္ (ဘ၀ဂၤ = ဘ၀ + အဂၤ = ဘ၀၏ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ေသာ စိတ္) ဟုေခၚသည္။ အိပ္မက္ျမင္မက္ျခင္း မရွိဘဲ အိပ္ေမာက်ေနသည္အခါတြင္ ဤဘ၀င္စိတ္မ်ား အဆက္မျပတ္ ျဖစ္ေပၚေနျခင္းပင္ျဖစ္၍ အလြန္ ၿငိမ္သက္ေသာ သေဘာရွိသည္။ အိပ္ေမာမက်ေသးဘဲ အေတြးမ်ား၀င္ေန၊ အိပ္မက္မ်ား ျမင္မက္ေနပါက စိတ္မၿငိမ္သက္ေသးဘဲ (ဘ၀င္မက်ေသးဘဲ) စိတ္တို႔ လႈပ္ရွား ေယာက္ယက္ခတ္ေနသည္ဟု ဆိုရ၏။

ဤသို႔ ပၪၥ၀ိညာဏ္စိတ္၊ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္စေသာ ၀ိပါက္စိတ္မ်ားျဖစ္ခုိက္တြင္ ယွဥ္ဖက္စိတ္ေစတသိက္တို႔ အခ်င္းခ်င္းအား ဗ်ာပါရကင္း၍ ၿငိမ္သက္သည္ျဖစ္၍ ၀ိပါကပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေနၾကသည္။ (ပစၥယနိေဒၵသတြင္ ၀ိပါက္နာမ္ခႏၶာ အခ်င္းခ်င္းအား ေက်းဇူးျပဳျခင္းကိုသာ ေဟာၾကားထားေသာ္လည္း၊ ပ႒ာန္း ကုသလတိကၠ ပဉွာ၀ါရတြင္ ၀ိပါက္တရားတို႔ႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အားလည္း ေက်းဇူးျပဳေၾကာင္း ေဟာၾကားထားပါသည္။)

ဆက္ရန္ ...

ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၉ (စ်ာနပစၥည္း၊ မဂၢပစၥည္း)

စ်ာနပစၥည္း

စ်ာနပစၥေယာတိ -
၁။ စ်ာနဂၤါနိ စ်ာနသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ စ်ာနပစၥေယန ပစၥေယာ။

စ်ာန (စ်ာန္) ဟူသည္ စူးစူးစိုက္စိုက္ ကပ္၍ ႐ႈတတ္ေသာ တရား (ဥပနိဇၩာန) ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ျမႇားႏွင့္ ပစ္မွတ္အား တည့္ေအာင္ ခ်ိန္႐ြယ္၍ ပစ္ခတ္သကဲ့သို႔ အာ႐ံုအား တည့္မတ္ေအာင္ စူးစူးစိုက္စိုက္ ခ်ိန္႐ြယ္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ိဳးသည္ စ်ာန္မည္၏။ စ်ာန္တရား၏ အစိတ္အပိုင္းျဖစ္ေသာ စ်ာန္အဂၤါ (စ်ာနဂၤ) မ်ားသည္ ထိုစ်ာန္ႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္နာမ္မ်ားအား အာ႐ံု စူးစိုက္မႈ စြမ္းအားျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳျခင္းသည္ စ်ာနပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ မည္၏။

၁။ စ်ာနဂၤါနိ - စ်ာန္အဂၤါတို႔သည္
စ်ာနသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - စ်ာန္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာတရားတို႔အား(၎)
တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
စ်ာနပစၥေယန ပစၥေယာ - အာ႐ံု စူးစိုက္မႈ စြမ္းအားျဖင့္ (စ်ာနပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

သုတၱန္ေဒသနာမ်ားတြင္ ၀ိတက္၊ ၀ိစာရ၊ ပီတိ၊ သုခ၊ ဥေပကၡာ၊ ဧကဂၢတာတရားတုိ႔ကို စ်ာန္အဂၤါအျဖစ္ ေဟာၾကားထား၏။ ပ႒ာန္းေဒသနာတြင္မူ ေကာင္းေသာ ကမၼ႒ာန္း နိမိတ္အာ႐ံုမ်ားေပၚတြင္ စူးစိုက္မႈကိုသာမကဘဲ၊ မေကာင္းေသာ အာ႐ံုမ်ားေပၚတြင္ စူးစူးစိုက္ ျဖစ္ေနေစတတ္ေသာ ၀ိတက္၊ ၀ိစာရ၊ ပီတိ၊ ေသာမနႆ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥေပကၡာ၊ ဧကဂၢတာ ဟူသည့္ တရား ၇-မ်ိဳးလံုးအား စ်ာန္အဂၤါ အျဖစ္ထည့္သြင္း သတ္မွတ္ထား၏။

၀ိတက္ (၀ိတကၠ)သည္ စိတ္ကို အလိုရွိရာ အာ႐ံုေပၚသို႔ ေရာက္ေအာင္ ႀကံ႐ြယ္ေပး၏ (ေရွး႐ႈတင္ေပး၏)။ ၀ိတက္က အစဦး တင္ေပးလိုက္ေသာ အာ႐ံုေပၚတြင္ တ၀ဲလည္လည္ ျဖစ္ေနရန္ ႀကံစည္ျခင္းသည္ ၀ိစာရ မည္၏။ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားတြင္ ၀ိတကၠ၀ိစာရဟု တြဲ၍ ေဟာေလ့ရွိသည္။ ပီတိသည္ အာ႐ံုကို ႏွစ္သက္ေစ၏။ ေသာမနႆ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥေပကၡာဟူေသာ ေစတသိကေ၀ဒနာမ်ားသည္ အာ႐ံုအား ၀မ္းေျမာက္ျခင္း၊ စိတ္မသာယာျခင္း၊ ၀မ္းနည္း-၀မ္းသာမျဖစ္ဘဲ အညီအမွ်ရွိျခင္းဟူေသာ ခံစားမႈမ်ားႏွင့္ ခံစား၏။ ဧကဂၢတာ (ဧက - တခုေသာ + အဂၢ - အထြဋ္အဖ်ား + တာ - အျဖစ္) က စိတ္ကို တခုတည္းေသာ အာ႐ံုတြင္ တည္ၿငိမ္ေနေစရန္ ထိမ္းေပးေသာ သမာဓိပင္ ျဖစ္သည္။

ပထမစ်ာန္၊ ဒုတိယစ်ာန္ စသျဖင့္ စ်ာန္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ စ်ာန္အဂၤါတို႔ အသီးသီး အထူး ပါ၀င္ၾက၏။ စ်ာန္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေနခ်ိန္မဟုတ္ေသာ္လည္း ကာယကံ၊ ၀စီကံ၊ မေနာကံတို႔ျဖင့္ ေကာင္းမႈ၊ မေကာင္းမႈမ်ား ျပဳခိုက္တြင္လည္း စ်ာန္အဂၤါတို႔ ပါ၀င္ေနၾကပါသည္။ အာ႐ံုသိ႐ံု သက္သက္သာျဖစ္၍၊ အာ႐ံု စူးစိုက္မႈသေဘာ မရွိသည့္ ပၪၥ၀ိညာဏ္စိတ္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္၍ျဖစ္ေသာ ဥေပကၡာ၊ ဧကဂၢတာတို႔ကိုမူ စ်ာန္အဂၤါအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း မျပဳပါ။

မဂၢပစၥည္း

မဂၢပစၥေယာတိ -
၁။ မဂၢဂၤါနိ မဂၢသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ မဂၢပစၥေယန ပစၥေယာ။

“မဂၢ” ဟူေသာပုဒ္သည္ “လမ္း” ဟု အနက္ရသည္။ အေကာင္းဖက္တြင္ သုဂတိဘံုမ်ားမွ စ၍ နိဗၺာန္တိုင္ ထြက္ေျမာက္ေစႏုိင္ေသာ သမၼာလမ္းႏွင့္ အဆိုးဖက္တြင္ ဒုကၡတိဘံုသို႔ ပို႔ေဆာင္ႏိုင္ေသာ မိစၧာလမ္းဟု ႏွစ္မ်ိဳး ရွိသည္။

သမၼာဒိ႒ိ၊ သမၼာသကၤပၸ၊ သမၼာ၀ါစာ၊ သမၼာကမၼႏၲ၊ သမၼာအာဇီ၀၊ သမၼာ၀ါယာမ၊ သမၼာသတိ၊ သမၼာသမာဓိ ၈-ပါးတို႔သည္ သမၼာမဂၢင္ ၈-ပါးမည္၏။ မိစၧာမဂၢင္အျဖစ္ မိစၧာဒိ႒ိ၊ မိစၧာသကၤပၸ၊ မိစၧာ၀ါယာမ၊ မိစၧာသမာဓိ ၄-မ်ိဳးကို ေဖာ္ျပထား၏။ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားတြင္ မိစၧာ၀ါစာ၊ မိစၧာကမၼႏၲ၊ မိစၧာအာဇီ၀၊ မိစၧာသတိတို႔ကို ထည့္သြင္း ေဟာၾကားထားေသာ္လည္း၊ အဘိဓမၼာေဒသနာတြင္မူ သီးျခားေစတသိက္မ်ား အေနျဖင့္ တရားကိုယ္ ထုတ္ျပရန္ မရွိသျဖင့္ မိစၧာမဂၢင္ စာရင္းတြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္း မရွိပါ။ ထိုမဂၢင္ ၁၂-ပါး တို႔သည္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔အား အေကာင္း-အဆိုး ခရီးပန္းတိုင္တို႔သို႔ ေရာက္ေစရန္ ပို႔ေဆာင္ေပးမည့္ လမ္းသဖြယ္ ေက်းဇူးျပဳေနၾက၏။

၁။ မဂၢဂၤါနိ - မဂၢင္တရားတို႔သည္
မဂၢသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - မဂ္္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာတရားတို႔အား(၎)
တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
မဂၢပစၥေယန ပစၥေယာ - (အေကာင္း အဆိုး) ထြက္ေျမာက္ရာ လမ္းအျဖစ္ (မဂၢပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ဆက္ရန္ ...

ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၈ (ေဟတုပစၥည္း၊ အဓိပတိပစၥည္း)

ေဟတုပစၥည္း

ေဟတုပစၥေယာတိ -
၁။ ေဟတူ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ။

အဘိဓမၼာေဒသနာအရ စိတ္ေစသိက္တရားတို႔အား ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတ ဟု အုပ္စုသံုးမ်ိဳး ခြဲႏိုင္၏။ တဖန္ အဗ်ာကတ တရားတို႔အားလည္း ၀ိပါက (၀ိပါက္) ႏွင့္ ႀကိယာဟု ႏွစ္မ်ိဳး ထပ္ခြဲႏိုင္ျပန္သည္။ ဤသို႔ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္၊ ၀ိပါက္၊  ႀကိယာဟု ေလးမ်ိဳးခြဲျခား၍ ေလ့လာျခင္းအား သၿဂိဳဟ္က်မ္းတြင္ အမ်ိဳးဇာတ္ကို မူတည္၍ ခြဲျခားျခင္း (ဇာတိေဘဒ) ဟုေခၚသည္။

ကုသိုလ္ဟူသည္ အျပစ္ကင္း၍ ေကာင္းေသာအက်ိဳးေပးသည့္တရား (အန၀ဇၨ သုခ ၀ိပါက)၊ အကုသိုလ္ဟူသည္ အျပစ္ရွိ၍ မေကာင္းေသာ အက်ိဳးေပးသည့္တရား (သာ၀ဇၨ ဒုကၡ ၀ိပါက) ျဖစ္သည္။ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္တရားတို႔သည္ ကံအေနအားျဖင့္ အက်ိဳးေပးေစႏိုင္ေသာ သတၱိ (၀ိပါက လကၡဏာ) ရွိ၏။ ကုသိုလ္ကံ၏ အက်ိဳးတရားတို႔အား ကုသလ၀ိပါက္၊ အကုသိုလ္ကံ၏ အက်ိဳးတရားတို႔အား အကုသလ၀ိပါက္ဟုေခၚသည္။ ကုသလ၀ိပါက္၊ အကုသလ၀ိပါက္ဟူေသာ ၀ိပါက္တရားတို႔သည္ ကံအေနအားျဖင့္ ထပ္မံ၍ အက်ိဳးေပးႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့။ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ဟု ဆို၍ မရ။ ထိုသို႔ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ဟု ဆို၍ မရသျဖင့္ ၀ိပါက္တရားတို႔သည္ အဗ်ာကတတရား မည္၏။ ႀကိယာစိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ ကံ၏ အက်ိဳး၀ိပါက္မ်ားမဟုတ္ၾကသည့္အျပင္၊ ကံသတၱိ အေနအားျဖင့္ အက်ိဳးေပးႏိုင္စြမ္းမရွိ။ ကိစၥတခုကို ေဆာင္႐ြက္ရန္ အမူအရာမွ်သာ ျဖစ္သည့္ စိတ္ေစတသိက္မ်ား ျဖစ္သည္။

ဤတြင္ အကုသိုလ္တရားတို႔ ျဖစ္ရသည့္ အရင္းမူလသည္ တပ္မက္ျခင္း (ေလာဘ)၊ အမ်က္ထြက္ျခင္း (ေဒါသ)၊ ေတြေ၀ျခင္း (ေမာဟ) တရား သံုးပါးေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထို႔အတူပင္ ကုသိုလ္တရားတို႔ ျဖစ္ရသည့္ အရင္းမူလသည္ တပ္မက္မႈကင္းျခင္း (အေလာဘ)၊ အမ်က္ကင္းျခင္း (အေဒါသ)၊ ေတြေ၀မႈကင္းျခင္း (အေမာဟ) တရားသံုးပါးတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဤ တရား ၆-ပါးတို႔အား ဟိတ္ ၆-ပါး (ေဟတု) ဟုလည္း ေခၚသည္။ ဟိတ္ဟူေသာ စကားသည္လည္း အေျခခံ အရင္း အျမစ္ မူလဟူေသာ အဓိပၸါယ္ရ၏။ သစ္ပင္တစ္ပင္ ရွင္သန္ ႀကီးပြား တည္တံ့ေစရန္ အတြက္ ေရေသာက္ျမစ္က ေထာက္ပံ့ေပးထားသကဲ့သို႔၊ ဤ ဟိတ္ ၆-ပါးတရားတို႔က ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ကို စည္ပင္ ျပန္႔ပြား တည္တံ့ေစရန္ အေထာက္ အပံ့ေပး၏။ ေရေသာက္ျမစ္ အခိုင္အခံ့ မရွိေသာ ေရညိႇ ေရေမွာ္တို႔သည္ ေကာင္းစြာ တည္တံ့ျခင္း မရွိသကဲ့သို႔ ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံ့ကင္းေသာ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔သည္ ေကာင္းစြာ တည္တ့ံႏိုင္ျခင္း မရွိၾကေပ။

ကုသိုလ္တရားတို႔သည္ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူသည့္ ကုသလဟိတ္တို႔၏ အေထာက္အပံ့ရၾကသည္။ အကုသိုလ္တရားတို႔သည္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟဟူသည့္ အကုသလဟိတ္တို႔၏ အေထာက္အပံရၾကသည္။ ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပ့ံကို ရသည့္ စိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ သဟိတ္တရားမ်ား (သေဟတုက) မည္၏။ အခ်ိဳ႕ေသာ ၀ိပါက္ႏွင့္ ႀကိယာတရားတို႔သည္ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူသည့္ (အဗ်ာကတ) ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံရေသာ သဟိတ္တရားမ်ားျဖစ္၍၊ အခ်ိဳ႕ေသာ ၀ိပါက္ႏွင့္ ႀကိယာတရားတို႔သည္ကား မည္သည့္ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံ့ကိုမွ် မရသည့္ အဟိတ္တရားမ်ား (အေဟတုက) ျဖစ္ၾကသည္။ ဟိတ္တရားတို႔က မိမိတို႔ႏွင့္ အတူယွဥ္ဖက္ျဖစ္ေသာ သဟိတ္ စိတ္ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အား ေကာင္းစြာ တည္တံ့ စည္ပင္ႏိုင္ေစရန္ ေထာက္ပံ့ေနျခင္းကို ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု ေခၚသည္။ အဟိတ္ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔သည္ ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳျခင္း မခံရသျဖင့္ အလြန္ အင္အားနည္းၾက၏။

၁။ ေဟတူ - ဟိတ္ ၆-ပါးတို႔သည္
    ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ဟိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာတရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
  ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ - မူလရင္းျမစ္အားျဖင့္ ေကာင္းစြာတည္တ့ံေစ၍ (ေဟတုပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

(မွတ္ခ်က္။ ဟိတ္တရားတို႔ေၾကာင့္ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္ ျဖစ္ျခင္းမွ်အား ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ မေကာက္ယူရပါ။ ၀ိပါက္၊ ႀကိယာႏွင့္ ႐ုပ္တရားဟူေသာ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္မဟုတ္သည့္ အဗ်ာကတတရားမ်ားသည္လည္း ေဟတုပစၥည္း၏ ေက်းဇူးျပဳျခင္း ခံၾကရပါသည္။ ဟိတ္တရားတို႔သည္ ေရေသာက္ျမစ္သဖြယ္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔အား ေကာင္းစြာတည္တံ့ရန္၊ စည္ပင္ျပန္႔ပြားႏိုင္ေစရန္ ေက်းဇူးျပဳျခင္းအား ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူရသည္။)

အဓိပတိပစၥည္း

အဓိပတိပစၥေယာတိ -
၁။ ဆႏၵာဓိပတိ ဆႏၵသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၂။ ၀ီရိယာဓိပတိ ၀ီရိယာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၃။ စိတၱာဓိပတိ စိတၱသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၄။ ၀ီမံသာဓိပတိ ၀ီမံသာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၅။ ယံ ယံ ဓမၼံ ဂ႐ုံ ကတြာ ေယ ေယ ဓမၼာ ဥပၸဇၨႏၲိ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ၊ ေတ ေတ ဓမၼာ ေတသံ ေတသံ ဓမၼာနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။

အဓိပတိဟူသည္ အႀကီးအကဲ ေခါင္းေဆာင္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ စိတ္ေစတသိက္ တစ္ခုခု၊ အာ႐ံု တပါးပါးသည္ အလြန္အင္အား ေကာင္းလာေသာအခါတြင္ အျခားေသာ နာမ္တရား ႐ုပ္တရားတို႔အား ဦးေဆာင္ လႊမ္းမိုးသြားျခင္းကို အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု ဆိုရ၏။

၁။ စြမ္းအားေကာင္းေသာ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔က ယင္းတို႔ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ သမၸယုတ္တရားတို႔ႏွင့္ စိတၱဇ႐ုပ္တို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ သဟဇာတာဓိပတိ ပစၥည္း
၂။ အင္အားေကာင္းေသာ အာ႐ံုတို႔က စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ အာရမၼဏာဓိပတိ ပစၥည္းဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။

သဟဇာတာဓိပတိတပ္ႏိုင္ေသာ စိတ္ေစတသိက္မ်ားဆိုရာတြင္ (၁) ျပင္းျပေသာ ဆႏၵ (၂) မဆုတ္နစ္ေသာ ၀ီရိယ (၃) တက္ႂကြေသာ စိတ္ဓာတ္ႏွင့္ (၄) ထက္ျမက္ေသာ ပညာ (၀ီမံသ) တို႔ျဖစ္သည္။ ဤ ဆႏၵ၊ ၀ီရိယ၊ စိတၱ၊ ၀ီမံသဟူေသာ တရားေလးပါးအား ဣဒၶိပါဒ (ၿပီးေျမာက္ ေအာင္ျမင္ျခင္း၏ အေျခခံ အေၾကာင္းတရား) ေလးပါးအျဖစ္ ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္။ ထိုတရားေလးပါးအနက္ တရားတစ္ပါးပါးက စြမ္းအား ထက္သန္လာသည့္အခါတြင္ ယွဥ္ဖက္နာမ္တရားမ်ားႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ သဟဇာတာဓိပတိ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။

၁။ ဆႏၵာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ဆႏၵသည္
    ဆႏၵသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ဆႏၵႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၂။ ၀ီရိယာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ၀ီရိယသည္
    ၀ီရိယာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ၀ီရိယႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၃။ စိတၱာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ စိတ္သည္
    စိတၱသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၄။ ၀ီမံသာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ပညာသည္
    ၀ီမံသာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ပညာႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ထို႔အတူပင္ အလြန္ႏွစ္လိုဖြယ္ရာ အာ႐ံု၊ စ်ာန္နိမိတ္၊ နိဗၺာန္စေသာ အာ႐ံုတို႔သည္ အလြန္ေလးနက္ အင္အားေကာင္းသည္ျဖစ္၍ သက္ဆိုင္ရာ ေလာဘစိတ္၊ စ်ာန္စိတ္၊ မဂ္စိတ္၊ ဖိုလ္စိတ္ စသည္တို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ အာရမၼဏာဓိပတိ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳပါသည္။

၅။ ယံ ယံ ဓမၼံ - အၾကင္ၾကင္ေသာ (အာ႐ံု) တရားတို႔အား
    ဂ႐ုံ ကတြာ - အေလးဂ႐ု အာ႐ံုျပဳ၍
    ေယ ေယ ဓမၼာ ဥပၸဇၨႏၲိ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ - အၾကင္ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
    ေတ ေတ ဓမၼာ - ထိုထို (အာ႐ံု) တရားတို႔သည္၊
    ေတသံ ေတသံ ဓမၼာနံ - ထိုထို (စိတ္ေစတသိက္) တရားတို႔အား
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ဆက္ရန္ ...

ေန၀င္ခ်ိန္ အိပ္တန္း၀ယ္…

အခ်ိန္ဇယားအရ တေန႔တာ အားထုတ္ရမည့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္ကုန္ဆံုးလို႔ အိပ္ယာ၀င္ အနားယူဖို႔ အခ်ိန္ေရာက္ခဲ့ၿပီ။ မိမိအတြက္ ေနရာခ်ထားေပးေသာ အိပ္ယာေနရာတြင္ အရံသင့္ခင္းထားၿပီးေသာ ခပ္ပါးပါး ေမြ႔ယာေလးမွာ မျဖစ္မေန က်ေနာ္ ေက်ာခင္းရေပေတာ့မည္။ စိတ္ရဲ႕ ပင္ကိုယ္ သဘာ၀ ဟာ ၾကည္လင္ေတာက္ပေနတယ္.. လို႔ ဆရာေတာ္ကေတာ့ ေဟာလိုက္တာပဲ။ က်ေနာ့္ရဲ႕ စိတ္ေတြကေတာ့ ေဆာက္တည္ရာ မရပါဘူး။ လူတိုင္းမွာ အားငယ္တတ္တဲ့ စိတ္အခံေလးေတာ့ ရွိၾကမယ္ လို႔ က်ေနာ္ေတြးထင္ေနမိတယ္။ စိတ္အေၾကာင္းလည္း တခါမွ မေလ့လာဖူးပါဘူး။ အခုေတာ့ ကိုယ့္စိတ္ကိုယ္ မသိ သိေအာင္ကို လုပ္ရမည့္ အေျခေရာက္ေနပါၿပီ။ က်ေနာ္က ရိပ္သာတခုမွာ တရားအားထုတ္ဖို႔ ေရာက္ေနခဲ့ၿပီေလ…။
*****
လူေတြမွာ အထူးသျဖင့္ ငယ္စဥ္ဘ၀မွာေပါ့ေလ… ဆင္းရဲလို႔၊ ရုပ္ဆိုးလို႔၊ မိဘေဆြမ်ိဳးဂုဏ္ နိမ့္လို႔၊ က်န္းမာေရး မေကာင္းလို႔၊ စာညံ့လို႔…စတဲ့ အခ်က္ေတြေပၚ မူတည္ၿပီး ကေလးေတြမွာ စိတ္ဒဏ္ရာေတြ ရတတ္ၾကတယ္။ ေျပာပေလာက္တဲ့ အေျခအေနေတြမဟုတ္ပဲ၊ သာမန္ အေသးအဖြဲကိစၥေတြက ထပ္္ဖန္တလဲလဲ ျဖစ္လာျပန္ရင္လည္း အားငယ္တဲ့ စိတ္ေတြ ၀င္သြားတတ္ၾကေသးတယ္… လို႔ က်ေနာ္ ၾကားဖူးနား၀ ရွိပါတယ္။

က်ေနာ္ရဲ့ ငယ္စဥ္ဘ၀၊ ဘ၀ေပး အေျခအေနကေတာ့ အေတာ္ေလး သာသာယာယာ ရွိပါတယ္။ မယ္မယ္ရရ ဘာ အစြန္းအထင္းမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ေဖေဖ ဆံုးေတာ့ က်ေနာ္ ၁၅ႏွစ္သား ရွိပါၿပီ။ ေဖေဖ့လက္ငုတ္လက္ရင္း ဆန္ဆိုင္ကို ေမေမက ဟန္မပ်က္ ဆက္လက္ လုပ္ကိုင္ပါတယ္။ ေဖေဖရွိကတည္းက သြန္သင္ဆံုးမခဲ့လို႔ က်ေနာ္ စီးပြားေရးကိုလည္း ၀ါသနာပါပါတယ္။ ပညာေရးမွာလည္း မညံ့ပါဘူး။ ေမေမ့ ဆန္ဆိုင္မွာ ေကာင္းေကာင္းအကူအညီ ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ တခုေတာ့ ရွိတယ္ ဆန္ဆိုင္ဆိုေတာ့ အေလးအပင္ေတြေတာ့ မ ရတာေပါ့ဗ်ာ။ အေရာင္းအ၀ယ္က ေကာင္းေနေတာ့လည္း ပင္ပန္းတယ္လို႔ မထင္ခဲ့ပါဘူး။ ေမေမ့ကို ကူညီႏိုင္တဲ့ သားလိမၼာအျဖစ္ကို ရလို႔ ၀မ္းသာရပါတယ္။

ဆယ္တန္း စာေမးပြဲႀကီး ေျဖၿပီး ေက်ာင္းပိတ္ရက္ ေမေမ့ ဆန္ဆိုင္မွာ ကူေနတုန္း တေန႔မွာေတာ့ ေမေမက “ဟဲ့သား… လာစမ္း လာစမ္း ဒီနား လာစမ္း” ဆိုၿပီး က်ေနာ့္ကို အလန္႔တၾကား လွမ္းေခၚတယ္။ က်ေနာ္ ေမေမ့နား ေရာက္သြားေတာ့ “ဟိုဘက္လွည့္စမ္း” ဆိုလို႔ ေမေမ့ကို ေက်ာေပးလိုက္ေတာ့၊ က်ေနာ့္ ေက်ာျပင္ကို လက္နဲ႔ ေနရာအႏွံ့ လိုက္စမ္းတယ္။ ဟိုနားႏွိပ္လိုက္ ဒီနားႏွိပ္လိုက္နဲ႔ ဖိၾကည့္ၿပီး… “နာလား… နာလား” လို႔လည္း ေမးတယ္…။ က်ေနာ္ကလည္း “မနာပါဘူး ေမေမရဲ႕ … ဘာျဖစ္လို႔လဲ” လို႔ ေမးမွ… “ငါ့သား ေက်ာျပင္ ဘယ္နဲ႔ ညာ မညီေတာ့ဘူး… ညာဘက္က ခုံးထြက္ေနတယ္” လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒီေတာ့မွ က်ေနာ္လည္း ေရခ်ိဳးခန္းထဲ၀င္ မွန္အေသအခ်ာ ၾကည့္မိေတာ့မွ က်ေနာ္ရဲ႕ ညာဘက္ ပခံုးက နိမ့္က်ေနခဲ့ၿပီး၊ ညာဘက္လက္ျပင္က ေငါထြက္ေနတာ ေတြ႔ရပါေတာ့တယ္။ စိတ္မ်က္စိထဲမယ္ ေက်ာမွာ ဘုႀကီးနဲ႔ ခါးကံုးႀကီးရဲ႕ပံု ထင္လာၿပီး… က်ေနာ္ စိတ္ကေလးပါ နိမ့္က်သြားသလို ခံစားမိတယ္…။

အဲ့ဒီည.. ေမေမက က်ေနာ့္အိပ္ယာေပၚ တေယာက္အိပ္ေမြ႕ယာေလးတခု လာခင္းေပးတယ္။ က်ေနာ္ ငယ္ငယ္က အိပ္ယာထဲ ေသးေပါက္တတ္လို႔ ေမြ႔ယာနဲ႔ မအိပ္ရဘူး ခင္ဗ်။ ေနာက္အရြယ္ေရာက္လာေတာ့လည္း ဒီအတိုင္း ၾကမ္းျပင္ေပၚ သင္ဖ်ဴးးေလးခင္းၿပီး ရိုးရိုးရွင္းရွင္း အိပ္ရတာကို ႏွစ္သက္ေနမိလို႔၊ ေမြ႔ယာနဲ႔ အိပ္ခ်င္တယ္လို႔လည္း ေမေမ့ကို တခါမွ မပူဆာျဖစ္ခဲ့ဘူး။ အဲ့ေမေမခင္းေပးတဲ့ ေမြ႔ယာေလး ေပၚမွာလည္း က်ေနာ္ ဟန္က်ပန္က် ေသေသခ်ာခ်ာ မအိပ္ခဲ့ရပါဘူး။ မညီညာေတာ့တဲ့ က်ေနာ့္ေက်ာျပင္မွာ နိမ့္ဆင္းေနတဲ့ဖက္အတြက္ ေမြ႔ယာေလးဟာ ေမြ႔ယာမမည္ေတာ့ပဲ အခုအခံတခုသာ ျဖစ္ေနတာ ေမေမ့ကို မသိေစခဲ့ေတာ့ပါဘူး။

ေနာက္ေမေမက က်ေနာ့္ကို ေဆးခန္းျပေပးပါတယ္။ အရိုးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးက က်ေနာ့္ကို ကုသမႈခံယူဖို႔ သူတာ၀န္က်ရာ မသန္မစြမ္းေဆးရံုကို လာခဲ့ဖို႔ ေျပာတယ္။ ဆန္အိတ္ေတြကို ေဟာသည္လို ေဟာသည္လို သယ္မ ေနတဲ့ က်ေနာ့္ကို မသန္မစြမ္း ေဆးရံုကို လာဖို႔ ေခၚေတာ့ တမ်ိဳးႀကီးပဲဗ်။ ဒါေပမဲ့ လိုအပ္ရင္.. ေရာဂါရယ္လို႔ ျဖစ္လာရင္ စိတ္ေရာဂါကု ေဆးရံုကိုေတာင္ သြားသင့္ သြားရေသးတာပဲဗ်ာ။ မသန္မစြမ္း ဆိုေတာ့လည္း ဘာတတ္ႏိုင္မလဲ သြားရတာပ…။ က်ေနာ္က ေမေမ့ အဆံုးအမေအာက္မွာ ႏူးညံ့ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့ စိတ္ႏွလံုးသားရွိသူလို႔ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ေတာ့ ထင္တာပဲ။ ေနာက္ၿပီး ေဆးရံုက သမိုင္းမွာ ဆိုေတာ့ က်ေနာ္ တက္ေနတဲ့ စက္မႈတကၠသိုလ္ရွိရာ အင္းစိန္နဲ႔ ဘာေ၀းလို႔လဲ…။ ေဆးရံုသြားရင္ က်ေနာ့္ သူငယ္ခ်င္းေတြ အေဖၚလိုက္ေပးလို႔ ေမေမေတာင္ သက္သာေသး။

တခု မေကာင္းတာကေတာ့… အစအေနာက္သန္ရာမွာ နာမည္ႀကီးတဲ့ စက္မႈတကၠသိုလ္ ေက်ာင္းေတာ္သား က်ေနာ့္သူငယ္ခ်င္းေတြက က်ေနာ့္ကို ေဂ်ာ့ဘု လို႔ ေခၚၾကတယ္ဗ်…။ အေမရိကန္သမၼတေတာ့ မဟုတ္ဘူးဗ်ိဳ႕… ေက်ာက ဘုေနလို႔ ေက်ာဘု … ေဂ်ာ့ဘု လို႔ ေခၚၾကတာ…။ ေကာင္မေလးေတြေရွ႕ အေခၚခံထိရင္ေတာ့ ရွက္သလိုလိုပဲဗ်ာ။ ဒါေပမဲ့ အေရးမႀကီးပါဘူး။ က်ေနာ္မွ ရင္မခုန္တတ္ေသးတာ။ ေနာက္ၿပီး ေက်ာက ဘုကလည္း အကႌ် ပြပြ ၀တ္ထားရင္ မသိသာလွပါဘူး။ တေနကုန္ သြားလာလႈပ္ရွား… စာၾကည့္ခ်ိန္မွာ ၾကာျမင့္စြာ စာထိုင္ၾကည့္ထားမိတာေတြက ည အိပ္ယာ၀င္မွသာ ဒုကၡေပးတာ…။ က်ေနာ့္ ေက်ာရိုးက ေကာက္ေနတာလား… ေကာ့ေနတာလား… ဘာလိုႀကီး ျဖစ္ေနတာလဲေတာ့ မသိဘူးဗ်ား… ေအာင္မေလး အမေလး တ ၿပီးမွာ ေက်ာခင္းလို႔ရတာပါ။ ေမေမက ဦးစိုင္း… မိဂသီ တိုင္းရင္းေဆးေတြ က်ေနာ္ စာဖတ္ေနခ်ိန္ ေနာက္ေက်ာကို လာလာလိမ္းေပးရွာတယ္…။ က်ေနာ့္အိမ္မွာ ဦးစိုင္းအေၾကာေျပ ဒဏ္ေၾကလိမ္းေဆးကို တိုင္ကီနဲ႔ ေဆာင္ထားရမတတ္ပါပဲဗ်ာ။

ေႁမြလိုတြားသြား၊ ယုန္လိုခုန္ အစရွိတဲ့ ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုးၿပီး လုပ္ရတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြနဲ႔ Physiotherapy လို႔ ေခၚတဲ့ ကုထံုးႀကီးကို စိတ္မရွည္ခ်င္ေတာ့တဲ့ က်ေနာ္က ဆရာ၀န္ႀကီးကို ေဆြးေႏြးၾကည့္တယ္။ “ဆရာရယ္ အျမန္ေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့ ကုထံုးေလးမ်ားရွိေလသလား” လုိ႔ပါ။ အျမန္ေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့ ကုနည္းကေတာ့ ခြဲစိတ္ျခင္းပဲတဲ့၊ ဒါေပမဲ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္ ျမန္မာျပည္မွာ ေပးႏိုင္တဲ့ ေဆးရံုေဆးခန္းသံုး ပစၥည္းကိရိယာ အေျခအေနေတြေၾကာင့္ စြန္႔စားမႈ ႀကီးေလးတဲ့ ဒီကုထံုးကို ဆရာႀကီးက အားမေပးခဲ့ပါဘူး။ ဒီလိုနဲ႕ က်ေနာ္လည္း ေဂ်ာ့ဘု က ေဂ်ာ့ဘု …။ ေက်ာက ဘုုက မေပ်ာက္ႏိုင္ေသးပဲ၊ ရင္ထဲမွာ အဖုတခု ရလာျပန္တယ္။

က်ေနာ့္ ေက်ာက ဘုကေတာ့ Scoliosis လို႔ ေခၚၿပီး၊ ရင္ထဲက ဘုေလးကေတာ့ စုေလးေ၀ လို႔ေခၚတယ္။ ေက်ာေပၚက ဘု ဘယ္အခ်ိန္က စထြက္ေနမွန္းမသိသလို၊ ရင္ဘတ္ထဲက အဖု ဘယ္အခိ်န္က စ ၀င္ေနမွန္းလည္း မသိခဲ့ပါဘူး။ စုေလးေ၀ က က်ေနာ့္တို႔ အတန္းထဲကပါပဲ။ စာသင္ခ်ိန္ အတန္းထဲမွာ သူ႔ပံုေလးေတြ ပန္းခ်ီထိုင္ဆြဲတယ္။ သူနားမလည္တဲ့ စာေတြ ရွင္းျပတယ္။ အခ်စ္စစ္တခုကို ဖြင့္ဟဖို႔ က်ေနာ့္မွာ ဘာမွ သိမ္ငယ္စရာ အေၾကာင္း မရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့လည္း က်ေနာ္ လြယ္လြယ္နဲ႔ ဖြင့္မေျပာခဲ့ပါဘူး။ ဆရာ၀န္ႀကီးကို အယင္ တိုင္ပင္တယ္ “က်ေနာ့္ေရာဂါဟာ အိမ္ေထာင္ျပဳရင္ သားသမီးရဖို႔ အခက္အခဲ ရွိႏိုင္ပါသလား” လို႔…။ “ဘာျပႆနာမွ မရွိႏိုင္ဘူး” ဆိုတဲ့ ဆရာ၀န္ႀကီးရဲ႕ အေျဖစကားၾကားမွ စုေလးေ၀ ကို ဖြင့္ေျပာခဲ့တာပါ။ စုေလးကလည္း “သူ႔ကို စာေတာ္လို႔ သိလား” ဆိုတဲ့ မပြင့္တပြင့္ေလသံေလးနဲ႔ တုန္႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ စုေလးေ၀ ကို တဘ၀လံုးစာ က်ေနာ္ ရည္ရြယ္ခဲ့တာပါ။

ေက်ာင္းၿပီးလို႔ လုပ္ငန္းခြင္ အသီးသီး၀င္ၿပီး၊ ႏွစ္ႏွစ္အၾကာမွာ စုေလးနဲ႔ က်ေနာ္ လက္ထပ္ခဲ့တယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ နားနဲ႔ မနာ ဖ၀ါးနဲ႔ နာပါဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ မဂၤလာဦး ခန္း၀င္ပစၥည္းတခုျဖစ္တဲ့ အိပ္ယာကုတင္က ႏွစ္ေယာက္အိပ္ ေမြ႔ယာႀကီးဟာ အင္မတန္ အိစက္ညက္ေညာပါတယ္။ အိပ္ယာ၀င္ခါနီး က်ေနာ့္ေက်ာကို ဒဏ္ေၾကေဆး လိမ္းေပးရတဲ့ တာ၀န္ကို ေမေမဆီကေန စုေလးက လွြဲေျပာင္းယူတယ္။ စုေလးကလည္း ရက္ရွည္ လမ်ား မၿငီးမျငဴ ၾကင္ၾကင္နာနာ လိမ္းေပးခဲ့တာပါပဲ။ က်ေနာ့္မွာသာ စုေလးကို အားနာတဲ့စိတ္၊ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ အားငယ္တဲ့စိတ္ေတြနဲ႔ ဒီဘုႀကီး ဆက္လက္ႀကီးထြားမလာပါေစနဲ႔လို႔ ႀကိတ္ဆုေတာင္းရတာ အေမာပါပဲ။ ခင္မ်ားတို႔ စိတ္မေကာင္းေတာ့ မျဖစ္ၾကနဲ႔ဗ်ာ။ က်ေနာ္နဲ႔စုေလးမွာ ရင္ေသြးရတနာ မထြန္းကားခဲ့ပါဘူး။ က်ေနာ့္အျပစ္လား။ စုေလး အျပစ္လား။ အေျခအေနနဲ႕ အေၾကာင္းအေပါင္းေတြ မစံုလို႔လားဆိုတာေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အားလံုး မသိႏိုင္ပါဘူး။

တဦးတည္းေသာ သားျဖစ္တဲ့ က်ေနာ္နဲ႔ တဦးတည္းေသာ သမီး ျဖစ္တဲ့ စုေလးတို႔ရဲ႕ မိ်ဳးဆက္သစ္ဆိုတာက ေမွ်ာ္ေလေ၀းေ၀း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ေဆြနီးမ်ိဳးစပ္ ထဲက ကေလးတေယာက္ကို ေက်ြးေမြး ေစာင့္ေရွာက္ ပညာသင္ေပးခဲ့တယ္။ ေမြးစားသားရယ္ ဘာရယ္လိုေတာ့ တရား၀င္ မဟုတ္ပါဘူး။ စုေလးဟာ က်ေနာ္ထင္ထားတာထက္ အမ်ားႀကီး တည္ၿငိမ္ ရင့္က်က္တဲ့ အမိ်ဳးသမီးပါ။ စုေလး.. ရင္သား ကင္ဆာနဲ႔ ဆံုးေတာ့ အသက္ ေလးဆယ္... အင္း... ေလးဆယ္ပဲ ရွိေသးတယ္။ က်ေနာ္သာ အရိုးကင္ဆာနဲ႕ ေသသင့္တာလို႔ ရူးရူးမိုက္မိုက္ ေတြးမိပါတယ္ဗ်ာ။ ေနာက္ေတာ့ ႏွစ္ေယာက္အိပ္ ေမြ႕ယာႀကီးမွာ က်ေနာ္ တေယာက္ထဲ… စုေလး မရွိေတာ့ေပမဲ့… သူ႔ ေခါင္းအံုးေလးကို က်ေနာ္ ဖယ္မပစ္ပါဘူး…ဒီအတိုင္းေလး ထားတယ္။ က်ေနာ့္ေက်ာကလည္း နာတယ္။ ရင္ထဲကလည္း နာတယ္ဗ်ာ။

က်ေနာ္ အလုပ္တာ၀န္နဲ႔ ျပည္တြင္း ျပည္ပ ေနရာအႏွံ ခရီး အတို အရွည္ေတြ သြားခဲ့ရဖူးတယ္။ တည္းခိုခဲ့တဲ့ ေဟာ္တယ္ေတြ၊ တည္းခိုခန္းေတြက သန္႔ရွင္းေရး အလုပ္သမားေတြကေတာ့ သက္သာၾကေပမယ္။ က်ေနာ့္ အိပ္ယာက မတြန္႔မေၾကပဲကိုး။ မတြန္႔မေၾကဆို က်ေနာ္က ေမြ႕ယာေပၚမွာမွ ေက်ာမခင္းေတာ့ပဲကိုဗ်။ ေနာက္ေတာ့ သတၱ၀ါေတြကို က်ေနာ့္ ေက်ာရိုးလို တြန္႔မေန၊ က်ေနာ့္ ႏွလံုးသားေတြလို ေၾကမေနပါေစနဲ႔ လို႔ သြားရင္းလာရင္း ေမတၱာပို႔တတ္တဲ့ အေလ့အထေလး ရလာတယ္။ ၾကာေတာ့ တိုက္ဆိုင္မႈေတြ၊ အမွတ္တရေတြ၊ အတိတ္နမိတ္ေတြကိုပဲ အေလးဂရုျပဳၿပီး ရွင္သန္ေနမိတဲ့ က်ေနာ့္ဘ၀ႀကီးကို က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ ၿငီးေငြ႔လာတယ္။ အခုေတာ့ ေမတၱာ ဘာ၀နာက တဆင့္တက္လို႔ ၀ိပႆနာ ဘာ၀နာ ပြားမ်ားတတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားဖို႔ ဒီေနရာကို ေရာက္ေနၿပီေပါ့ဗ်ာ…။
*****
ေမြ႔ယာသစ္ေလးေပၚ လဲေလွာင္းဖို႔ က်ေနာ့္ခႏၶာကိုယ္ကို လွဲခ်လိုက္ခ်ိန္မွာ က်ေနာ္ ဉာဏ္ထဲ အသိတခု လင္းလက္ျဖာသြားတယ္။ ဟုတ္တယ္ က်ေနာ္ ငယ္ငယ္က မသိမိုက္မွားစြာ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ခံႏိုင္စြမ္းကို မခ်င့္ခ်ိန္ သတိမမူပဲ… မႏိုင္တဲ့ ၀န္ေတြ ထမ္းခဲ့လို႔ တဘ၀လံုးစာ အနာေရာဂါ ရခဲ့တယ္…။ ဒီလိုပဲ က်ေနာ့္ရဲ႕ စိတ္မွာလည္း လြမ္းဆြတ္မႈေတြ၊ အလိုမက်မႈေတြ၊ ေတြေ၀ မိန္းေမာမႈေတြ တနင့္တပိုး ထမ္းပိုးထားမယ္ ဆိုရင္…။      ။

(ခႏၶာကိုယ္ေပၚက ဒဏ္ရာ၊ အသည္းက ဒဏ္ရာ၊ အသိမွားတဲ့ ဒဏ္ရာေတြအတြက္ ဒဏ္ေၾကေဆးေတြ လိမ္းေပးတဲ့ တေယာက္ေသာသူအတြက္ ခံစားေရးဖြဲ႕ပါတယ္။)

မီးမီးေမြးႏွစ္ ျပကၡဒိန္

vivo city က toast box ေကာ္ဖီဆိုင္မွာ ေတြ႔လို႔ ရိုက္လာတာ... မီးမီးဆိုလို႔ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ခုႏွစ္က ရာဇ၀င္ထဲကခုႏွစ္ ျဖစ္ေနရင္လည္း ခြင့္လႊတ္ေတာ့ကြယ္...

ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၇ (အ၀ိဂတပစၥည္း)

အ၀ိဂတပစၥည္း

အ၀ိဂတပစၥေယာတိ -
၁။ စတၱာေရာ ခႏၶာ အ႐ူပိေနာ အညမညံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၂။ စတၱာေရာ မဟာဘူတာ အညမညံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၃။ ၾသကၠႏၲိကၡေဏ နာမ႐ူပံ အညမညံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၄။ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ စိတၱသမု႒ာနာနံ ႐ူပါနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၅။ မဟာဘူတာ ဥပါဒါ႐ူပါနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၆။ စကၡာယတနံ စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၇။ ေသာတာယတနံ ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၈။ ဃာနာယတနံ ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၉။ ဇိ၀ွါယတနံ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၀။ ကာယာယတနံ ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၁။ ႐ူပါယတနံ စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၂။ သဒၵါယတနံ ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၃။ ဂႏၶာယတနံ ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၄။ ရသာယတနံ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၅။ ေဖာ႒ဗၺာယတနံ ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၆။ ႐ူပါယတနံ သဒၵါယတနံ ဂႏၶာယတနံ ရသာယတနံ ေဖာ႒ဗၺာယတနံ မေနာဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၇။ ယံ ႐ူပံ နိႆာယ မေနာဓာတု စ မေနာ၀ိညာဏဓာတု စ ၀တၱႏၲိ၊ တံ ႐ူပံ မေနာဓာတုယာ စ မေနာ၀ိညာဏဓာတုယာ စ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အ၀ိဂတပစၥေယန ပစၥေယာ။

မကင္းခ်ဳပ္ေသးဘဲ ပစၥဳပၸန္အျဖစ္ ထင္ရွားျဖစ္ေန၊ ရွိေနေသာ အေၾကာင္းတရားတို႔က ေက်းဇူးျပဳျခင္းအား အ၀ိဂတပစၥည္းဟု ေခၚသည္။ အတၳိပစၥည္းႏွင့္ အဓိပၸါယ္အတူတူပင္ ျဖစ္သည္။

ျပန္လည္ သံုးသပ္ျခင္း

ယခုအထိ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ပစၥည္းတို႔အား အက်ဥ္းၿခံဳး၍ ျပန္လည္သံုးသပ္ပါက -
(၁) အာ႐ံုတို႔သည္ စိတ္ေစတသိက္တို႔အား အာရမၼဏပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။
(၂) ၀တၳဳ႐ုပ္တို႔သည္ စိတ္ေစတသိက္တို႔အား (ပုေရဇာတ/သဟဇာတ) နိႆယပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။
(၃) စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔ အခ်င္းခ်င္း သမၸယုတၱ၊ အညမည၊ သဟဇာတပစၥည္းတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။
(၄) စိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ မိမိတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တရားတို႔အား (ပဋိသေႏၶအခိုက္တြင္ အတူျဖစ္ဖက္ ကမၼဇ႐ုပ္တို႔အား) သဟဇာတပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။
(၅) ကလာပ္တူေသာ မဟာဘုတ္ အခ်င္းခ်င္းသည္လည္းေကာင္း၊ မဟာဘုတ္တို႔က ဥပါဒါ႐ုပ္တို႔အား လည္းေကာင္း သဟဇာတပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေနၾကသည္။
(၆) အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရား နာမ္တရားတို႔သည္ သဟဇာတ၀ိပၸယုတၱ၊ အရင္ျဖစ္ႏွင့္ေသာ ႐ုပ္တရားတို႔သည္ နာမ္တရားတို႔အား ပုေရဇာတ၀ိပၸယုတၱ၊ ေနာက္မွျဖစ္ေသာ နာမ္တရားသည္ အရင္ျဖစ္ႏွင့္ေသာ ႐ုပ္တရားအား ပစၧာဇာတ၀ိပၸယုတၱတို႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳေနၾကသည္။

သဟဇာတ ၁၅-မ်ိဳး

ပ႒ာန္း ၂၄ ပစၥည္းတြင္ ပစၥည္း ၁၅-မ်ိဳးတို႔သည္ တစိတ္တေဒသအားျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ အားလံုးျဖစ္ေစ သဟဇာတပစၥည္းတြင္ အက်ံုး၀င္ေနၾကသည္။

(က) သဟဇာတ ပစၥည္း အႀကီး ၄-မ်ိဳး

၁။ သဟဇာတပစၥည္း
၂။ (သဟဇာတ) နိႆယပစၥည္း
၃။ (သဟဇာတ) အတၳိပစၥည္း
၄။ (သဟဇာတ) အ၀ိဂတပစၥည္း
သဟဇာတပစၥည္းသည္ နိႆယ၊ အတၳိ၊ အ၀ိဂတပစၥည္းတြင္ အက်ံဳး၀င္ေန၍ သဟဇာတနိႆယ၊ သဟဇာတတၳိ၊ သဟဇာတာ၀ိဂတပစၥည္းတို႔သည္ သဟဇာတပစၥည္းႏွင့္ အလံုးစံုတူသည္။

(ခ) သဟဇာတ ပစၥည္း အလတ္ ၄-မ်ိဳး

၁။ အညမညပစၥည္း
၂။ ၀ိပါကပစၥည္း
၃။ သမၸယုတၱပစၥည္း
၄။ (သဟဇာတ) ၀ိပၸယုတၱပစၥည္း
ဤသဟဇာတပစၥည္းအလတ္ ၄-မ်ိဳးတို႔သည္ သဟဇာတပစၥည္းမွ ခြဲထြက္လာေသာ ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

(ဂ) သဟဇာတ ပစၥည္း အငယ္ ၇-မ်ိဳး

၁။ ေဟတု
၂။ (သဟဇာတ) အဓိပတိ
၃။ (သဟဇာတ) ကမၼ
၄။ (သဟဇာတ) အာဟာရ
၅။ (သဟဇာတ) ဣႃႏၵိယ
၆။ စ်ာန
၇။ မဂၢ
ဤသဟဇာတ ပစၥည္း အငယ္ ၇-မ်ိဳးတို႔သည္ ယင္းတို႔ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အားလည္းေကာင္း ယင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ (အတူျဖစ္ဖက္) ႐ုပ္တရားတို႔အား ေက်းဇူးျပဳေနၾကေသာ သဟဇာတပစၥည္းမ်ား ပင္ျဖစ္သည္။ “... သမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံသမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ ... ပစၥေယနပစၥေယာ” ဟူေသာ ပံုစံျဖင့္ ပစၥယနိေဒၵသတြင္ ေတြ႔ရေသာ ပစၥည္းမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

ဆက္ရန္ ...

ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၆ (အတၳိပစၥည္း)

အတၳိပစၥည္း

အတၳိပစၥေယာတိ -
၁။ စတၱာေရာ ခႏၶာ အ႐ူပိေနာ အညမညံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၂။ စတၱာေရာ မဟာဘူတာ အညမညံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၃။ ၾသကၠႏၲိကၡေဏ နာမ႐ူပံ အညမညံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၄။ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ စိတၱသမု႒ာနာနံ ႐ူပါနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၅။ မဟာဘူတာ ဥပါဒါ႐ူပါနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၆။ စကၡာယတနံ စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၇။ ေသာတာယတနံ ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၈။ ဃာနာယတနံ ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၉။ ဇိ၀ွါယတနံ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၀။ ကာယာယတနံ ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၁။ ႐ူပါယတနံ စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၂။ သဒၵါယတနံ ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၃။ ဂႏၶာယတနံ ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၄။ ရသာယတနံ ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၅။ ေဖာ႒ဗၺာယတနံ ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၆။ ႐ူပါယတနံ သဒၵါယတနံ ဂႏၶာယတနံ ရသာယတနံ ေဖာ႒ဗၺာယတနံ မေနာဓာတုယာ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၁၇။ ယံ ႐ူပံ နိႆာယ မေနာဓာတု စ မေနာ၀ိညာဏဓာတု စ ၀တၱႏၲိ၊ တံ ႐ူပံ မေနာဓာတုယာ စ မေနာ၀ိညာဏဓာတုယာ စ တံသမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ။

အတၳိဟူသည္ “ရွိျခင္း”ဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။ ပစၥဳပၸန္သေဘာအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေနေသာ အေၾကာင္းတရားတို႔က အက်ိဳးတရားအား ျဖစ္ေစရန္၊ တည္တံ့ေစရန္ ေထာက္ပံ့ ေက်းဇူးျပဳျခင္းအား အတၳိပစၥည္းဟု ေခၚသည္။

အတၳိပစၥည္း ၀ါက်အမွတ္ ၁ မွ ၅ အထိ ၅-မ်ိဳးသည္ သဟဇာတပစၥည္း အမွတ္ ၁ မွ ၅ အထိ ႏွင့္ တူသျဖင့္ သဟဇာတတၳိ ပစၥည္းဟု ေခၚသည္။

၁။ စတၱာေရာခႏၶာ အ႐ူပိေနာ- ႐ုပ္မဟုတ္ေသာ (နာမ္)ခႏၶာေလးပါးတို႔သည္၊
အညမညံ- အခ်င္းခ်င္း၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၂။ စတၱာေရာ မဟာဘူတာ- မဟာဘုတ္ ေလးပါးတို႔သည္၊
အညမညံ- အခ်င္းခ်င္း၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၃။ ၾသကၠႏၲိကၡေဏ နာမ႐ူပံ - အမိ၀မ္းသို႔ သက္၀င္ခိုက္ (ပဋိသေႏၶခဏ) တြင္ နာမ္ႏွင့္ ႐ုပ္တို႔သည္၊
အညမညံ- အခ်င္းခ်င္း၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၄။ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ - စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔သည္၊
စိတၱသမု႒ာနာနံ ႐ူပါနံ - စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တရားတို႔အား၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၅။ မဟာဘူတာ - မဟာဘုတ္တို႔သည္၊
ဥပါဒါ႐ူပါနံ - ဥပါဒါ႐ုပ္တို႔အား၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

၀ါက် အမွတ္ ၆ မွ ၁၆ အထိ ၁၁-မ်ိဳးသည္ ပုေရဇာတပစၥည္း အမွတ္ ၁ မွ ၁၁ အထိႏွင့္ တူသျဖင့္ ပုေရဇာတတၳိ ပစၥည္း ဟုေခၚသည္။

၆။ စကၡာယတနံ - မ်က္စိအၾကည္ဟူေသာ ျဖစ္တည္ရာသည္
စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ - ျမင္သိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုျမင္သိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၇။ေသာတာယတနံ - နားအၾကည္ဟူေသာ ျဖစ္တည္ရာသည္၊ 
ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ - ၾကားသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုၾကားသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၈။ ဃာနာယတနံ - ႏွာေခါင္းအၾကည္ဟူေသာ ျဖစ္တည္ရာသည္
ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ - နံသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုနံသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၉။ ဇိ၀ွါယတနံ - လွ်ာအၾကည္ဟူေသာ ျဖစ္တည္ရာသည္
ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ - အရသာသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုအရသာသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၀။ ကာယာယတနံ - ကိုယ္အၾကည္ဟူေသာ ျဖစ္တည္ရာသည္၊
ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ - ေတြ႔ထိသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုေတြ႔ထိသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၁။ ႐ူပါယတနံ - အဆင္းအာ႐ံုသည္၊
 စကၡဳ၀ိညာဏဓာတုယာ - ျမင္သိစိတ္အား(၎)၊
 တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုျမင္သိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
 အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၂။ သဒၵါယတနံ - အသံအာ႐ုံသည္၊
 ေသာတ၀ိညာဏဓာတုယာ - ၾကားသိစိတ္အား(၎)၊
 တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုၾကားသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
 အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၃။ဂႏၶာယတနံ - အနံ႔အာ႐ုံသည္၊
ဃာန၀ိညာဏဓာတုယာ - နံသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုနံသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၄။ရသာယတနံ - ရသာအာ႐ုံသည္၊
 ဇိ၀ွါ၀ိညာဏဓာတုယာ - အရသာသိစိတ္အား(၎)၊
 တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုအရသာသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
 အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၅။ေဖာ႒ာဗၺာယတနံ - အေတြ႔အာ႐ုံသည္၊
 ကာယ၀ိညာဏဓာတုယာ - ေတြ႔ထိသိစိတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုေတြ႔ထိသိစိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၁၆။႐ူပါယတနံ သဒၵါယတနံ ဂႏၶာယတနံ ရသာယတနံ ေဖာ႒ဗၺာယတနံ - အဆင္း၊ အသံ၊ အနံ႔၊ အရသာ၊ အေတြ႔ထိအာ႐ံုတို႔သည္၊
မေနာဓာတုယာ - မေနာဓာတ္အား(၎)၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုမေနာဓာတ္ႏွင့္ ယွဥ္၍ျဖစ္ေသာ တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

၀ါက် အမွတ္ ၁၇ သည္ နိႆယပစၥည္း ၀ါက်အမွတ္ ၁၁ ႏွင့္တူ၏။ ဟဒယ၀တၳဳ႐ုပ္သည္ ပဋိသေႏၶအခိုက္တြင္ သဟဇာတနိႆယ ပစၥည္း၊ ပ၀တၳိအခိုက္မွာ ၀တၳဳပုေရဇာတနိႆယ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳၾက၍၊ ပစၥဳပၸန္တြင္ ထင္ရွားရွိေသာ ၀တၳဳ႐ုပ္က မေနာဓာတ္၊ မေနာ၀ိညာဏဓာတ္တို႔အား ေက်းဇူးျပဳျခင္း ျဖစ္၍ အတၳိပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္လည္း မည္၏။

၁၇။ ယံ ႐ူပံ နိႆာယ - အၾကင္ (ဟဒယ၀တၳဳ) ႐ုပ္ကို မွီ၍၊
မေနာဓာတု စ - မေနာဓာတ္သည္၎၊
မေနာ၀ိညာဏဓာတု စ - မေနာ၀ိညာဏ္ဓာတ္သည္၎၊
၀တၱႏၲိ - ျဖစ္ၾကကုန္၏။
တံ ႐ူပံ - ထို (ဟဒယ၀တၳဳ) ႐ုပ္သည္၊
မေနာဓာတုယာ စ - မေနာဓာတ္အား၎၊
မေနာ၀ိညာဏဓာတုယာ စ - မေနာ၀ိညာဏ္ဓာတ္အား၎၊
တံ သမၸယုတၱကာနၪၥ ဓမၼာနံ - ထိုမေနာဓာတ္၊ မေနာ၀ိညာဏ္ဓာတ္တို႔ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္တရားတို႔အား၎၊
အတၳိပစၥေယန ပစၥေယာ - ထင္ရွားရွိသည္ျဖစ္၍ (အတၳိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ပစၥယနိေဒၵသတြင္ အတၳိပစၥည္းအား ဤမွ်သာ ထုတ္ျပထားေသာ္လည္း ပ႒ာန္း ပဥွာ၀ါရပိုင္းတြင္ (၁) သဟဇာတတၱိ၊ (၂) ပုေရဇာတတၳိ၊ (၃) ပစၧာဇာတတၳိ (၄) အာဟာရတၳိ၊ (၅) ဣႃႏၵိယတၳိ ဟူ၍ အတၱိပစၥည္း ၅-မ်ိဳးကို ေဟာၾကားထားသည္။ ဤတြင္ အာဟာရတၳိ ပစၥည္းႏွင့္ ဣႃႏၵိယတၳိ ၂-မ်ိဳးအား ပရိယာယ္အားျဖင့္ သဟဇာတအုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္းေလ့ရွိသည္။ (မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ သဟဇာတအုပ္စုတြင္ ထည့္ရေၾကာင္းကို အာဟာရပစၥည္းႏွင့္ ဣႃႏၵိယ ပစၥည္း အပိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပသြားပါမည္။)

ဆက္ရန္...