ပ႒ာန္း ပစၥယနိေဒၵသ မိတ္ဆက္ - ၈ (ေဟတုပစၥည္း၊ အဓိပတိပစၥည္း)

ေဟတုပစၥည္း

ေဟတုပစၥေယာတိ -
၁။ ေဟတူ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ။

အဘိဓမၼာေဒသနာအရ စိတ္ေစသိက္တရားတို႔အား ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတ ဟု အုပ္စုသံုးမ်ိဳး ခြဲႏိုင္၏။ တဖန္ အဗ်ာကတ တရားတို႔အားလည္း ၀ိပါက (၀ိပါက္) ႏွင့္ ႀကိယာဟု ႏွစ္မ်ိဳး ထပ္ခြဲႏိုင္ျပန္သည္။ ဤသို႔ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္၊ ၀ိပါက္၊  ႀကိယာဟု ေလးမ်ိဳးခြဲျခား၍ ေလ့လာျခင္းအား သၿဂိဳဟ္က်မ္းတြင္ အမ်ိဳးဇာတ္ကို မူတည္၍ ခြဲျခားျခင္း (ဇာတိေဘဒ) ဟုေခၚသည္။

ကုသိုလ္ဟူသည္ အျပစ္ကင္း၍ ေကာင္းေသာအက်ိဳးေပးသည့္တရား (အန၀ဇၨ သုခ ၀ိပါက)၊ အကုသိုလ္ဟူသည္ အျပစ္ရွိ၍ မေကာင္းေသာ အက်ိဳးေပးသည့္တရား (သာ၀ဇၨ ဒုကၡ ၀ိပါက) ျဖစ္သည္။ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္တရားတို႔သည္ ကံအေနအားျဖင့္ အက်ိဳးေပးေစႏိုင္ေသာ သတၱိ (၀ိပါက လကၡဏာ) ရွိ၏။ ကုသိုလ္ကံ၏ အက်ိဳးတရားတို႔အား ကုသလ၀ိပါက္၊ အကုသိုလ္ကံ၏ အက်ိဳးတရားတို႔အား အကုသလ၀ိပါက္ဟုေခၚသည္။ ကုသလ၀ိပါက္၊ အကုသလ၀ိပါက္ဟူေသာ ၀ိပါက္တရားတို႔သည္ ကံအေနအားျဖင့္ ထပ္မံ၍ အက်ိဳးေပးႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့။ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ဟု ဆို၍ မရ။ ထိုသို႔ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ဟု ဆို၍ မရသျဖင့္ ၀ိပါက္တရားတို႔သည္ အဗ်ာကတတရား မည္၏။ ႀကိယာစိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ ကံ၏ အက်ိဳး၀ိပါက္မ်ားမဟုတ္ၾကသည့္အျပင္၊ ကံသတၱိ အေနအားျဖင့္ အက်ိဳးေပးႏိုင္စြမ္းမရွိ။ ကိစၥတခုကို ေဆာင္႐ြက္ရန္ အမူအရာမွ်သာ ျဖစ္သည့္ စိတ္ေစတသိက္မ်ား ျဖစ္သည္။

ဤတြင္ အကုသိုလ္တရားတို႔ ျဖစ္ရသည့္ အရင္းမူလသည္ တပ္မက္ျခင္း (ေလာဘ)၊ အမ်က္ထြက္ျခင္း (ေဒါသ)၊ ေတြေ၀ျခင္း (ေမာဟ) တရား သံုးပါးေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ထို႔အတူပင္ ကုသိုလ္တရားတို႔ ျဖစ္ရသည့္ အရင္းမူလသည္ တပ္မက္မႈကင္းျခင္း (အေလာဘ)၊ အမ်က္ကင္းျခင္း (အေဒါသ)၊ ေတြေ၀မႈကင္းျခင္း (အေမာဟ) တရားသံုးပါးတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဤ တရား ၆-ပါးတို႔အား ဟိတ္ ၆-ပါး (ေဟတု) ဟုလည္း ေခၚသည္။ ဟိတ္ဟူေသာ စကားသည္လည္း အေျခခံ အရင္း အျမစ္ မူလဟူေသာ အဓိပၸါယ္ရ၏။ သစ္ပင္တစ္ပင္ ရွင္သန္ ႀကီးပြား တည္တံ့ေစရန္ အတြက္ ေရေသာက္ျမစ္က ေထာက္ပံ့ေပးထားသကဲ့သို႔၊ ဤ ဟိတ္ ၆-ပါးတရားတို႔က ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔ကို စည္ပင္ ျပန္႔ပြား တည္တံ့ေစရန္ အေထာက္ အပံ့ေပး၏။ ေရေသာက္ျမစ္ အခိုင္အခံ့ မရွိေသာ ေရညိႇ ေရေမွာ္တို႔သည္ ေကာင္းစြာ တည္တံ့ျခင္း မရွိသကဲ့သို႔ ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံ့ကင္းေသာ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔သည္ ေကာင္းစြာ တည္တ့ံႏိုင္ျခင္း မရွိၾကေပ။

ကုသိုလ္တရားတို႔သည္ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူသည့္ ကုသလဟိတ္တို႔၏ အေထာက္အပံ့ရၾကသည္။ အကုသိုလ္တရားတို႔သည္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟဟူသည့္ အကုသလဟိတ္တို႔၏ အေထာက္အပံရၾကသည္။ ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပ့ံကို ရသည့္ စိတ္ေစတသိက္တို႔သည္ သဟိတ္တရားမ်ား (သေဟတုက) မည္၏။ အခ်ိဳ႕ေသာ ၀ိပါက္ႏွင့္ ႀကိယာတရားတို႔သည္ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူသည့္ (အဗ်ာကတ) ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံရေသာ သဟိတ္တရားမ်ားျဖစ္၍၊ အခ်ိဳ႕ေသာ ၀ိပါက္ႏွင့္ ႀကိယာတရားတို႔သည္ကား မည္သည့္ဟိတ္တရားတို႔၏ အေထာက္အပံ့ကိုမွ် မရသည့္ အဟိတ္တရားမ်ား (အေဟတုက) ျဖစ္ၾကသည္။ ဟိတ္တရားတို႔က မိမိတို႔ႏွင့္ အတူယွဥ္ဖက္ျဖစ္ေသာ သဟိတ္ စိတ္ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အား ေကာင္းစြာ တည္တံ့ စည္ပင္ႏိုင္ေစရန္ ေထာက္ပံ့ေနျခင္းကို ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု ေခၚသည္။ အဟိတ္ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔သည္ ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳျခင္း မခံရသျဖင့္ အလြန္ အင္အားနည္းၾက၏။

၁။ ေဟတူ - ဟိတ္ ၆-ပါးတို႔သည္
    ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ဟိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာတရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
  ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ - မူလရင္းျမစ္အားျဖင့္ ေကာင္းစြာတည္တ့ံေစ၍ (ေဟတုပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

(မွတ္ခ်က္။ ဟိတ္တရားတို႔ေၾကာင့္ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္ ျဖစ္ျခင္းမွ်အား ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ မေကာက္ယူရပါ။ ၀ိပါက္၊ ႀကိယာႏွင့္ ႐ုပ္တရားဟူေသာ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္မဟုတ္သည့္ အဗ်ာကတတရားမ်ားသည္လည္း ေဟတုပစၥည္း၏ ေက်းဇူးျပဳျခင္း ခံၾကရပါသည္။ ဟိတ္တရားတို႔သည္ ေရေသာက္ျမစ္သဖြယ္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္နာမ္တရားတို႔အား ေကာင္းစြာတည္တံ့ရန္၊ စည္ပင္ျပန္႔ပြားႏိုင္ေစရန္ ေက်းဇူးျပဳျခင္းအား ေဟတုပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူရသည္။)

အဓိပတိပစၥည္း

အဓိပတိပစၥေယာတိ -
၁။ ဆႏၵာဓိပတိ ဆႏၵသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၂။ ၀ီရိယာဓိပတိ ၀ီရိယာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၃။ စိတၱာဓိပတိ စိတၱသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၄။ ၀ီမံသာဓိပတိ ၀ီမံသာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။
၅။ ယံ ယံ ဓမၼံ ဂ႐ုံ ကတြာ ေယ ေယ ဓမၼာ ဥပၸဇၨႏၲိ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ၊ ေတ ေတ ဓမၼာ ေတသံ ေတသံ ဓမၼာနံ အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ။

အဓိပတိဟူသည္ အႀကီးအကဲ ေခါင္းေဆာင္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ စိတ္ေစတသိက္ တစ္ခုခု၊ အာ႐ံု တပါးပါးသည္ အလြန္အင္အား ေကာင္းလာေသာအခါတြင္ အျခားေသာ နာမ္တရား ႐ုပ္တရားတို႔အား ဦးေဆာင္ လႊမ္းမိုးသြားျခင္းကို အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္ဟု ဆိုရ၏။

၁။ စြမ္းအားေကာင္းေသာ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔က ယင္းတို႔ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ သမၸယုတ္တရားတို႔ႏွင့္ စိတၱဇ႐ုပ္တို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ သဟဇာတာဓိပတိ ပစၥည္း
၂။ အင္အားေကာင္းေသာ အာ႐ံုတို႔က စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ ေက်းဇူးျပဳေသာ အာရမၼဏာဓိပတိ ပစၥည္းဟု ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။

သဟဇာတာဓိပတိတပ္ႏိုင္ေသာ စိတ္ေစတသိက္မ်ားဆိုရာတြင္ (၁) ျပင္းျပေသာ ဆႏၵ (၂) မဆုတ္နစ္ေသာ ၀ီရိယ (၃) တက္ႂကြေသာ စိတ္ဓာတ္ႏွင့္ (၄) ထက္ျမက္ေသာ ပညာ (၀ီမံသ) တို႔ျဖစ္သည္။ ဤ ဆႏၵ၊ ၀ီရိယ၊ စိတၱ၊ ၀ီမံသဟူေသာ တရားေလးပါးအား ဣဒၶိပါဒ (ၿပီးေျမာက္ ေအာင္ျမင္ျခင္း၏ အေျခခံ အေၾကာင္းတရား) ေလးပါးအျဖစ္ ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္။ ထိုတရားေလးပါးအနက္ တရားတစ္ပါးပါးက စြမ္းအား ထက္သန္လာသည့္အခါတြင္ ယွဥ္ဖက္နာမ္တရားမ်ားႏွင့္ အတူျဖစ္ဖက္ ႐ုပ္တရားတို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ သဟဇာတာဓိပတိ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္။

၁။ ဆႏၵာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ဆႏၵသည္
    ဆႏၵသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ဆႏၵႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၂။ ၀ီရိယာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ၀ီရိယသည္
    ၀ီရိယာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ၀ီရိယႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၃။ စိတၱာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ စိတ္သည္
    စိတၱသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။
၄။ ၀ီမံသာဓိပတိ - အႀကီးအမွဴးျဖစ္ေသာ ပညာသည္
    ၀ီမံသာသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ - ပညာႏွင့္ ယွဥ္ဖက္ တရားတို႔အား(၎)
    တံ သမု႒ာနာနၪၥ ႐ူပါနံ - ထိုတရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ႐ုပ္တို႔အား၎
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ထို႔အတူပင္ အလြန္ႏွစ္လိုဖြယ္ရာ အာ႐ံု၊ စ်ာန္နိမိတ္၊ နိဗၺာန္စေသာ အာ႐ံုတို႔သည္ အလြန္ေလးနက္ အင္အားေကာင္းသည္ျဖစ္၍ သက္ဆိုင္ရာ ေလာဘစိတ္၊ စ်ာန္စိတ္၊ မဂ္စိတ္၊ ဖိုလ္စိတ္ စသည္တို႔အား အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ အာရမၼဏာဓိပတိ ပစၥည္းျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳပါသည္။

၅။ ယံ ယံ ဓမၼံ - အၾကင္ၾကင္ေသာ (အာ႐ံု) တရားတို႔အား
    ဂ႐ုံ ကတြာ - အေလးဂ႐ု အာ႐ံုျပဳ၍
    ေယ ေယ ဓမၼာ ဥပၸဇၨႏၲိ စိတၱေစတသိကာ ဓမၼာ - အၾကင္ စိတ္ေစတသိက္တရားတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
    ေတ ေတ ဓမၼာ - ထိုထို (အာ႐ံု) တရားတို႔သည္၊
    ေတသံ ေတသံ ဓမၼာနံ - ထိုထို (စိတ္ေစတသိက္) တရားတို႔အား
    အဓိပတိပစၥေယန ပစၥေယာ - အႀကီးအမွဴးအျဖစ္ (အဓိပတိပစၥည္းျဖင့္) ေက်းဇူးျပဳသည္။

ဆက္ရန္ ...